نبرد آخرالزمانی در سوریە
ریوار آبدانان -از اعضای شورای رهبری ک.ج.ک – در شمارە اخیر مجلە آلترناتیو بە بررسی جنگ داخلی سوریە، طرفهای درگیر، عواقب و فردای خلقهای سوریە پرداختە است.
بـازی مـرگ و زندگـی در خاورمیانـه، بـه لحظه‌هـای سرنوشت‌سـاز خــود رســیده اســت. اینبــار نه تنهــا گلادیاتورهــا را در صحنــه‌ی نـبرد بـه جـان هـم انداخته‌انـد، بلکـه امپراطـوران جهـان و حتـی آنهایـی کـه می‌خواسـتند تنهـا یـک تماشـاچی باشـند نیـز وارد گـود شــده‌اند! ســوریه، جاییســت کــه امــروز هــر کســی هرآنچــه در چنتــه دارد را رو می‌کنــد تــا بتوانــد خــود را سر پــا و زنــده نگــه دارد. بـه همیـن دلیـل می‌تـوان گفـت سرنوشـت جنـگ سـوریه، سرنوشــت خاورمیانــه و همــه‌ی آنهایــی کــه از دور و نزدیــک دسـتی بـر آتـش جنـگ دارنـد را مشـخص خواهـد کـرد. اگــر بخواهیــم اصلی‌تریــن بازیگــران صحنــه‌ی نـبـرد خاورمیانــه را برشمـاریم بی‌شـک ایـن هفـت نـام بـه گوشـمان آشـنا آمـد: کردسـتان، آمریـکا، ایـران، عربسـتان، ترکیـه، روسـیه و ناتـو. عـراق و سـوریه مرکـز کشـاکش ایـن نیروهـا هسـتند. بـازی ایـن بازیگـران هـر روز شــکل تـازهای می‌گیــرد. توازنـات خیلـی وسیــع شـکل می‌گیرنـد و سریعتــر نیــز رنــگ می‌بازنــد. امــا نتیجــه‌ی ایــن کشــاکشها هرچـه باشـد، سـوریه دیگـر سـوریه‌ی قبلـی نخواهـد بـود؛ خاورمیانـه نیـز نمی‌توانـد همچـون گذشـته باقـی بماند.
شــاید هیــچگاه به انــدازه‌ی ایــن مقطــع زمانــی، بیـمـاری و بحــران نظـام جهانـی سرمایـه‌داری تـا بدیـن حـد آشـکار نشـده بـود. آنچـه در عــراق و ســوریه جریــان دارد نــه یــک جنــگ صرفـا نظامــی بلکــه فروپاشــی یــک قــرن اســت. قــرن بیســتم و تمام مرزبندیهــا، تبانیهـا، توطئه‌هـا و توازناتـش در سـوریه‌ی جنـگ‌زده دچـار سـقوط گشـته اسـت. از آن فراتـر، تمدن دولت‌محـور پنج هـزار سـاله و فـرم امروزینــش یعنــی مدرنیتــه‌ی سرمایــه‌داری در حــال احتضــار اســت. می‌خواهـد خـود را تعمیـر کنـد امـا اصـلا معلـوم نیسـت تـا چـه حـد بتوانـد؛ شـاید حتـی در همینجـا بـه آخـر خط برسـد! زیرا جسـتجوی آلترناتیـو و راهـکاری بـرای خـروج از ایـن وضـع، بـا شـدت و حدتـی شـگفتی‌آور ادامـه دارد. آنچـه در محیـط سیاسـی سـوریه روی می‌دهـد، مـرگ یـک نظـام سیاسـی پوسـیده و لحظـه‌ی میـلاد نظــام سیاســی تــازه‌ای اســت. جامــه‌ی دولت- ملــت بــر تــن خاورمیانـه تنـگ شـده و اینـک لحظه‌ایسـت کـه ایـن منطقـه ضمـن تغییـر جامـه، بایـد دگردیسـی نمایـد.
واقعیـت هولنـاک ایــن اســت کــه نظــام سرمایــه‌داری و به ویــژه انگلســتان، خاورمیانــه را بــا تأســیس دولت- ملتهــای فاشیســت دچــار مسخ‌شـدگی کـرد. صـد سـال اخیـر، جهنـم واقعـی خلقهـای منطقـه بـود. فرهنگهـا، ادیـان و باورداشـتهای مختلـف بـه آسـتانه‌ی نسل‌کشـی رسـانده شـدند. آنچـه اینـک در سـوریه و عـراق روی می‌دهـد یـک تسـویه حسـاب خونیـن اسـت؛ یـک دوئـل نـاب بیـن آنانـی کـه دنبـال اعـاده‌ی حیثیـت سیاسـی- فرهنگـی خویـش هسـتند و آنهایـی کـه هنـوز می‌خواهنـد پایه‌هـای کاخ سرمایــه و قــدرت خــود را بــر گرده‌هــای خســته‌ی خاورمیانــه اسـتوار نگـه دارنـد.
اگــر بــه اســراتژیها و تاکتیک‌هــای بازیگــران ایــن میــدان کارزار بنگریــم، می‌تــوان چنیــن جمع‌بنــدی مختصــری را صــورت داد: جنبــش آزادیخواهــی خلــق کرد بــا پیشــاهنگی پ.ک.ک نــه بــا یــک طــرح مقطعــی و کوتاه مدت، بلکــه بــا تمام خشــم و امیــد فروخـورده‌ای کـه در یکصدسـال گذشـته زیـر پوسـت جامعەی کرد جمــع شــده بــود، وارد تحولات خاورمیانــه شــده اســت. کردهــا جسـورانه بـرای برهـم زدن بـازی مرسـوم وارد میـدان شـده‌اند. قواعـدگذشـته دیگـر جوابگـو نیسـت و خاورمیانـه‌ی نویـن بـه خـون تـازهای بـه نـام دمکراسـی رادیـکال کردهـا نیـاز دارد. طرفـه آنکـه، کردهـا کـه بیـش از همـگان اندیشـه و قلـب و روحشـان توسـط هیـولای دولـت- ملتهـای منطقـه بـه اشـغال درآورده شـد، اکنـون نیـروی پیـرو در تغییـر و تحـولات خاورمیانـه هسـتند. انقلابـی بـا کاراکـتر کمونالیسـت- دموکراتیــک در روژآوای کردســتان رقــم زده شــد کــه نــگاه تمام آزادیخواهــان، سوسیالیســت‌ها و پیکارگــران راه دمکراســی را بــه ســوی خــود جــذب کــرده اســت.
کوبانــی، حماسه‌ی انســان آزادیخــواه در قــرن انســان‌زدایی جهــان بــود. نبرد روژآوا بــا داعــش در اصــل نبردیســت میــان جبهه‌ی آزادی و جبهەی ارتجــاع. ترکیەی فاشیســت تمام ترفندهایــش را بــرای بــه پیــروزی رســاندن داعــش علیـه انقلاب روژآوا بـه کار بسـت. نهایتـا وقتـی انقلاب روژآوا بیشـتر و بیشـتر ریشـه دوانـد، هـراس گرگهـا ( از انـواع خاکستـری و سـبز و سـیاه!) در ترکیـه بالا گرفـت. هنگامـی کـه منبـج توسـط نیروهـای سـوریه‌ی دمکراتیـک آزاد شـد و ترکیەی فاشیســت نیــز گرفتــار ســونامی کودتــای 15 ژوئیە 2016 گردیــد، اردوغــان تصمیــم نهایــی‌اش را گرفــت. کاری را کــه توســط داعــش نتوانســته بودنــد درشمال ســوریه و علیــه انقلاب روژآوا بــه نتیجــه برســانند، ایــن بــار خواسـتند از راه مداخلەی مسـتقیم ارتـش ترکیـه صـورت دهنـد. ارتـش ترکیـه کـه هنـوز سراسـیمه‌ی رویدادهایـی بـود کـه در ترکیـه بـر سرش آمـده، بـه سـمت جرابلـس گسـیل داده شـد. حداقـل فایـده‌ی ایـن قشون‌کشـی بـرای سـلطان تازه بـه دوران رسـیده‌ی نئوعثمانی ایـن اسـت کـه نظامیانـی کـه از اردوغـان کینـه بـه دل دارنـد را بـه جنگـی در خـارج از مرزهـا مشـغول می‌سـازد! ترکیـه تـلاش دارد از راه اشـغال مناطـق شمـالی سـوریه، جلـوی پیـروزی نیروهـای سـوریه‌ی دمکراتیــک در نبرد بــا داعــش را بگیــرد. ترکیــه صریحــا بــا هــر نــوع مــدل دمکراتیکــی کــه در آن، آزادی خلقهــای سـوریه و به‌ویـژه خلـق کـرد تحقـق یابـد، دشـمنی می‌منایـد. بـه همیـن دلیـل حملـه بـه جرابلـس، بـه آتـش جنـگ در ســوریه دامــن زد و بیشــتر دامــن خواهــد زد. زیــرا خلــق کــرد و دیگــر خلقهــای شمال ســوریه رســیدن بــه سـتاتوی خودگردانـی دمکراتیـک در چارچـوب فدراسـیون دمکراتیـک شـمال سـوریه را تنهـا راه دفـاع از موجودیـت خـود و کسـب آزادی می‌داننـد. همچنـان کـه در برابـر چته‌هـای داعـش مقاومـت کردنـد، ناگزیـر بـا ارتـش ترکیـه نیـز روبـه‌رو خواهنـد شـد.
واقعیـت ایـن اسـت کـه اشـغالگری ترکیـه در منطقـه‌ی جرابلـس تنهـا بـا خواسـت و اراده‌ی ترکیـه انجـام نشـد و ایـران- سـوریه- پ.د.ک(حـزب دمکـرات کردسـتان عـراق) طـی یـک سـازش منفعت طلبانـه بـا ترکیـه همراهـی کردنـد. حملـه بـه حسـکه کـه بـه شکسـت مفتضحانـه‌ی نیروهـای وابسـته بـه رژیـم اسـد و ایـران منتهـی شـد، بخـش ابتدایـی ایـن نقشـه بـود. هـدف ایـن بـود کـه روژآوای کردسـتان را در منگنـه قـرار دهنـد و انقلاب دمکراتیکـش را نابـود کننـد. امـا مقاومـت پرهیبـت یگانهـای مدافع خلـق “ی.پ.گ”، نقشـه‌ی مزبـور را خنثـی کـرد. نکتـه‌ی جالـب ایـن اسـت کـه مداخلـه‌ی ترکیـه و هم پیمانانـش علیـه سـوریه و جنگـی کـه پنـج سـال اسـت از راه داعـش، جبهةالنصـره و ارتـش آزاد ادامـه داده می‌شـود، بـه معنـای هدف قـراردادن هژمونـی ایـران در ضعیفتریـن نقطـه بـود. بـا ایـن حـال همپیمانـی تاکتیکــی اخیــر ایــران ـ ترکیــه ـ ســوریه کــه بــا محوریــت کردســتیزی انجــام می‌شــود، نشــان می‌دهــد کــه بی‌بصیرتــی سیاســی در دولــت ایــران و ســوریه بســیار اســت. چرا کــه اگــر عاقلانــه بــه مســائل نــگاه کننــد می‌بیننــد کــه ترکیــه بیشترین فایــده را از ایــن اشــغالگری خواهــد بــرد و درصــدد اســت بــا بــه خدمــت درآوردن ایــران و ســوریه و حتــی تعامــل میان مــدت بــا روســیه، برنامه‌هــای بلندپروازانه‌ی اشــغالگرانه‌اش را در کل خاورمیانــه بــه شــیوەی دیگــری اجرایـی کنـد.
ترکیـه به شـکل عمیقـی بـا سرمایەی جهانـی ارتبـاط دارد و نظـام سیاسـی ایـن کشـور بـا هـزار و یـک بنـد بـه سیسـتم سرمایـه‌داری متصـل اسـت. به ویـژه آنکـه سـاختار دولـت ـ ملـت ترکیـه در چارچـوب حفـظ هژمونـی و امنیـت اسرائیـل در منطقـه طرحریـزی شـده اسـت؛ بـه همیـن دلیـل انتظـار آنکـه ترکیـه بـه دوسـتی واقعـی بـرای ایـران مبـدل شـود یـک خیـال واهـی بیـش نیسـت. تنهـا بـرای اجـرای برنامه‌هـای کردسـتیزانه، خـود را بـه ایـران نزدیـک می‌کنـد و سر بزنـگاه چرخـش خـود را صـورت خواهـد داد. اردوغـان اسـتاد مسـلم چرخـش سیاسـی اسـت و بعیـد نیسـت داعشـی کـه در سـوریه شکسـت خـورد را اینبـار بـه سـمت ایـران هـم گسـیل دارنـد. به خصـوص آنکـه کشـورهای عربـی منطقـه نیـز عملا ســنگرهای خــود را در برابــر ایــران محکــم کردەانــد و مترصــد فرصت‌انــد.
بـه مـوازات جنـگ شـدیدی کـه در شمال کردسـتان و ترکیـه علیـه خلــق کــرد بــه راه انداختــه شــده، تلاش می‌شــود تمام نیروهایی کــه بــا مسـئلەی کرد درگیــر هســتند بــه خدمت سیاستهای ترکیــه درآورده شــوند. زیــرا ضربەی محکمــی کــه کودتــای اخیــر بــر ســاختار نظــام ترکیــه و ارتــش آن زد، ترکیــه را فلــج کــرده اســت. فاشیسـم ترکیـه کـه عملا در قضیـه‌ی غصـب شـهرداریهای آزاد خلـق در شمال کردســتان ســیمای خــود را آشــکارا نشــان می‌دهــد، بــه تقویــت بیشتـری احســاس نیــاز می‌کند. اردوغــان می‌خواهــد بــا ســپردن وظایــف بیشتری بــه بارزانــی جهــت ســیاه‌نمایی جنبــش آزادیخواهــی خلــق کــرد و توطئــه علیــه انقلاب روژآوا، بخشــی از بـار سـنگین ایـن مرحلـه را بـر دوش پ.د.ک بگـذارد. بـه هـر حـال این یـک تجربـه‌ی تاریخـی مـا کردهاسـت: کـرد مـزدور همیشـه در لحظه‌هـای حساسـی کـه دشـمنان خلـق دچـار خسـتگی و درماندگــی شــد‌ەاند، در برابــر هویــت کــرد آزاد بــه تحــرک واداشــته شــدە. از طـرف دیگـر، اردوغـان بـا گرفـن چـراغ سـبز از آمریـکا بـرای اشـغال جرابلـس و ترافیـک دیپلماتیکـی کـه بـا ایـران و سـوریه دارد، می‌خواهـد آثـار ویرانگـر جنـگ داخلـی ترکیـه و کودتـا را تعدیـل نمایـد.
بـه ترکیـه اجـازەی اشـغالگری در شمال سـوریه داده شـد تـا بـه کردهـا و خلقهـای آزادیخـواه سـوریه ایـن پیــام را برســانند: هیولای ترکیــه بــر فــراز سر شما بــه پرواز درآمــده، بنابرایــن مواظــب باشــید و بیــش از ایــن پیـشـروی نکنیـد! علـت اجـازه دادن آمریـکا بـه اشـغالگری ترکیـه در سـوریه ایـن بـود کـه پـس از کودتایـی کـه پهنـه‌ی ترکیـه را متلاطـم سـاخت، ترکیـه بیـش از پیـش در برابـر آمریـکا یاغـی شـد. اردوغـان بـه سـمت رابطـه بـا روسـیه و ایـران تمایـل نشـان داد تـا خشـم و ناراحتـی خـود را از عوامـل هدایت کننـدهی کودتـا نشـان دهـد. پیداسـت کـه آمریـکا و سـیا متهـم ردیـف اول ایـن قضیـه بودنـد و می‌خواهنـد کـه ترکیـه را بازهـم بـر سر راه آورنـد. حـاال اگـر بـا کودتـا نشـد، بـا امتیازدهـی! امــا چــرا ترکیــه‌ای کــه اوضــاع داخلــی‌اش حکایتگــر یــک جنــگ تمام عیــار اســت و نیروهــای مدافع خلــق “ه.پ.گ” هــر روز ضربــات مرگبارتــری بــر پیکــر ارتــش و دولــت وارد می‌کننــد، این همــه تلاش دارد جنـگ را بـه سـوریه و روژآوا بکشـاند؟ پیداسـت کـه کانتونهـای روژآوای کردسـتان و انقلاب کمونـال- دمکراتیـک خلـق کـرد در آنجا بـه نقطەی امیـدی بـرای تمام خلقهـای منطقـه مبـدل شـده. زیـرا در گرماگـرم جنـگ جهانـی سـوم در خاورمیانـه، جهان‌بینـی رهبـر آپـو و مـدل سیاسـی ـ نظامـی برآمـده از ایـن جهان‌بینـی، امتحـان خـود را پیروزمندانـه پـس داده اسـت. بنیـاد نهـادن ملـت دمکراتیـک به عنـوان آلترناتیـوی ارزشـمند در برابـر مـدل فرسـوده و ویرانگـر دولـت ـ ملـت، بـه راهـکاری چاره آفریـن بــرای آزادی خلقهــای ســتمدیده و جنــگ‌زده در کل خاورمیانــه مبــدل گشــته. از همیــن رو، نیروهــای واپسگــرا و به بن‌بست رســیده‌ی منطقــه تلاش دارنــد بــا جلوگیــری از به رسمیت شناخته شــدن ســتاتوی سیاســی خلــق کــرد و پیــروی دومینوآســای مــدل دمکراتیــک روژآوا در منطقــه، جلــوی مــوج دمکراســی‌خواهی خلقهــا را بگیرنــد و دولتهــای ارتجاعــی و فاشیستی‌شــان را چند صبــاح دیگــری پابرجــا نگــه دارنــد. آنچــه در ســوریه دچــار ورشکســتگی شـد صرفـا داعـش نبـود، بلکـه تمـام سیاسـتهای اسـتعمارگرانه‌ی دولتهـای منطقـه کـه حـول کردسـتیزی بـود نیـز، بـه چالـش کشـیده شـد. بنابرایـن مادامـی کـه داعـش در جنـگ بـا انقـلاب کردهـا درمانـده شـده، پـس نوبـت ورود مسـتقیم نیروهـای حامـی داعـش بـه نبرد رسـیده است مشـخصا ترکیـه می‌خواهـد پیـکان نبـرد کردهـا را از سـمت رقـه و بـاب متوجـه نقـاط دیگـر سـوریه کنـد تـا پایتخـت داعـش را از خطـر سـقوط حفـظ کنـد.
ترسـیم (دیزاین) مجـدد خاورمیانـه، پـروژه‌ی اسـتراتژیک نیروهـای مداخله‌گـر اسـت. امـا نیروهـای منطقـه نیـز تـلاش دارنـد ایـن ترسـیم را بـر مبنـای منافـع خـود جهت‌دهـی کننـد. روسـیه کـه فشـار ناتـو از مرزهـای اروپـای شرقـی و خاورمیانـه بـر او بیشـتر و بیشتـر می‌شـود، ناچـار شـده کـه بـا تـمام توانـش در نبـرد سـوریه حضـور یابـد. اگر چـه ترکیـه سـعی دارد دل روسـیه را بعـد از حادثـهىی سرنگون سـازی هواپیـمای روسـی بـه دسـت آورد و قضیـه‌ی کودتـای 15 ژوئیە نیـز بهانەی خوبـی بـرای ایـن کار اسـت، امـا نمی‌تـوان بـه اردوغانـی همراسـتا بـا سیاسـتهای پوتیـن اندیشـید. چـرا کـه ناتـو همچنـان بـه چشـم سـنگر مقـدم بـه ترکیـه می‌نگـرد. ترکیـه جاییسـت کـه ناتـو از آنجـا می‌خواهـد برنامەی در تنگنا قــرار دادن روســیه را هدایــت کنــد. از طــرف دیگــر اگــر قضیــه‌ی برجــام و ســازش ایــران بــا کشــورهای 1+5 عمیقتـر شـود و پـلان آمریـکا بـرای ادغام کردن ایـران در نظـام سرمایـه‌ی جهانـی بـا اقبـال بیشتـری از سـوی دولـت روحانـی مواجـه شـود، آنـگاه حلقەی محـاصره‌ی روسـیه کامـل خواهـد شـد. تـلاش روسـیه بـرای مبدل کـردن ایـران بـه پایـگاه نظامـی خـود در ایـن مقطـع، یـک واکنـش تدافعـی از سـوی روسـیه اسـت و بامعناسـت. هـم جایگیـری ناوهـای جنگــی روس در دریــای خــزر و هــم حضــور جنجال برانگیــز بمب افکنهــای روس در فــرودگاه نــوژه‌ی همــدان نشــان می‌دهــد کــه روســیه نمی‌خواهــد خاورمیانــه را بــه ایــن راحتــی بــه آمریــکا واگــذار کنــد. پــس بــه راحتــی می‌تــوان گفــت: شــعله‌های آتــش جنــگ جهانــی ســوم هر چــه بیشتر در خاورمیانــه زبانــه خواهــد کشــید. امــا آنچــه آزادی و دموکراسـی را در خاورمیانـه رقـم خواهـد زد، تنهـا خواسـت و اراده‌ی خـود جوامـع ایـن منطقـه اسـت. از دل جنـگ و کائــوس کنونــی، می‌تــوان خاورمیانــه‌ای دمکراتیــک و آزاد را ســاخت.
جنـگ آرماگدون (آخرالزمانـی) در حـال حـاضر در مکانـی بـه نـام سـوریه جریـان دارد. بـا همـه‌ی ویرانگـری ایـن جنـگ، فرصـت آفریـدن جهانـی دیگـر نیـز فراهـم اسـت. جهـان تـازه‌ی دمکراسـی خلقهـا در برابـر جهـان آوارشـده‌ی دولـت ـ ملتهــا. ایــن هــان آرمانیســت کــه روژآوا و کل کردســتان را در برابــر اشــغالگریها، توطئه‌هــا و حمــلات وحشــیانه همچنـان مقـاوم و امیـدوار نگـه خواهـد داشـت.
این مقالە در شمارە ٥٩ مجلە آلترناتیو منتشر شدە است.
