قرارداد جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد شرق کوردستان
کودار / KODAR
پیشگفتار
در این برهه از تاریخ، رهاورد نظام جهانی سرمایه‌داری برای خلق‌ها و ملت‌ها تنها جنگ و نسل‌كشی بوده است. جنگ میان نیروهای مدرنیته‌ی سرمایه‌داری و نیروهای قدرت‌گرا در خاورمیانه به اوج خویش رسیده و از سوی دیگر نیروهای دموكراتیك خلق‌ها نیز در پی راهی جهت گذار از كائوس شدیدی هستند كه تمام منطقه را دربر گرفته است. می‌توان گفت كه جنگ جهانی سوم در حال جریان است. این جنگ، از نظر گستره و مدت‌زمان، از هر دو جنگ جهانی پیشین، عمیق‌تر و طولانی‌تر می‌باشد. پتانسیل خودنوسازی نظام جهانی سرمایه‌داری در منطقه یافت نمی‌شود. امری كه روی می‌دهد، پوسیدگی و واپاشی نظام است. دولت‌ـ ملت‌های مركزگرای سنتی نیز دیگر قادر به ایستمرار موجودیت خویش نبوده و ناكارامدی آنها بیش از پیش نمایان شده است. مدل دولت-ملت و راهكارهای ملی‌گرایانه نه‌تنها مبارزات خلق‌ها و به‌ویژه خلق كورد را به نتیجه‌ای نرسانده بلكه بر دامنه‌ی بحران‌ها و مسائل‌شان افزوده است. بنابراین طرح و اجرای مدل دموكراتیكِ آلترناتیوی كه قادر به گذار از بن‌بست‌های ناشی از دولت-ملت باشد، اهمیتی تاریخی و حیاتی یافته است.
خلق كورد و جنبش هویت‌طلبی و آزادیخواهی آن سال‌هاست كه به مبارزه برای حفظ موجودیت و آزادی خویش پرداخته‌اند. با توجه به تجربه‌ی عظیم تاریخی خود، از دولت‌ـ ملت‌گرایی گذار كرده و با اتكا به رهیافت ملت دموكراتیك، آلترناتیو نوینی جهت حل مسائل اجتماعی و سیاسی خویش مطرح ساخته‌اند. چاره‌یاب‌بودن نظام كنفدرالیسم دموكراتیك به‌ویژه به دلیل تطابق آن با سرشت آكنده از تنوع جامعه، آغاز عصر دموكراسی را با پیشاهنگی خلق كورد نوید می‌دهد. بر این مبنا خلق كورد در شرق كوردستان و ایران این نظام را به‌عنوان راهكاری دموكراتیك و غیردولتی، جهت حل مسائل خود و تمام تنوعات هویتی كه در كوردستان زندگی می‌كنند مبنا می‌گیرد.
مبانی اساسی نظام کنفدرالیسم دموکراتیک در شرق كوردستان بدین شکل است:
١. دولت-ملت و ملی‌گرایی، مانعی جدی در برابر نهادینه‌شدن و گسترش دموکراسی و آزادی جامعه است. به جامعه القا می‌کند که تنها راه رسیدن به آزادی و اراده‌مندی سیاسی و اجتماعی، تشکیل دولت می‌باشد. اما وضعیت کنونی خاورمیانه و بحرانی که جامعه‌ی جهانی با آن مواجه شده، نشان از عدم كارایی مدل دولت-ملت دارد. نیروهای هژمونیك نظام سرمایه‌داری برای رسیدن به سود بیشینه، همیشه از سیاست تفرقه‌اندازی و جنگ‌افروزی میان جوامع استفاده نموده‌اند. مدل دولت-ملت با ایجاد جامعه‌ای یكدست، دشمن تمام تنوعات و تفاوت‌هایی است كه در جوامع وجود دارند. نظام كنفدرالیسم دموكراتیك در برابر این وضعیت، مدلی غیردولتی و دموكراتیك است كه آزادی و اراده‌مندی تمامی تنوعات اجتماعی را ممكن می‌گرداند و با گذار از منطق سودپرست نظام سرمایه‌داری، منجر به صلح و گذار از بحران‌ها می‌گردد.
٢. نظام كنفدرالیسم دموكراتیك با نگرش‌هایی كه جامعه را هیچ می‌انگارند، همچنین نگرشی كه فردگرایی لیبرال را مشروعیت می‌بخشد مبارزه می‌نماید و توازن میان جامعه‌ـ فرد را مبنا می‌گیرد.
٣. در نظام كنفدرالیسم دموکراتیک، مرجع تصمیم‌گیری جامعه است. بحث، تصمیم‌گیری و اجرای امور از سوی نیروهای دموکراتیک جامعه و مبتنی بر انتخابات است. دموکراسی به صورت مستقیم با مشارکت تمامی تنوعات موجود در جامعه به مطلوب‌ترین شکل ممکن اجرا خواهد گشت. در این نظام فرد انتخاب‌شونده و مجریان، تنها حق اجرای تصمیمات جامعه را دارند.
٤. در نظام كنفدرالیسم دموكراتیك، تصمیمات و مصوبات از جانب مجالس روستا، مجالس بخش و مجالس محله‌ها و نواحی شهری اخذ می‌گردند. معتبرترین نهاد تصمیم‌گیری، مجالس خلق می‌باشند. تصمیمات از سوی شورای اجرایی که نماینده‌ی تمامی تنوعات موجود در شرق کوردستان است عملی می‌شود.
٥. نظام كنفدرالیسم دموكراتیك، نظامی دموکراتیک و غیردولتی است که تمامی اقشار و تنوعات اجتماعی و در صدر آنان زنان و جوانان، بر اساس شهروندی آزاد و برابر، مجالس شهروندی آزاد و برابر را پدید می‌آورند. توانش را در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، علمی، هنری، سیاسی، دفاعی، دیپلماتیک و حقوقی از نیروی ذاتی تنوعات موجود در جامعه می‌گیرد.
٦. مناسبات كنفدرالیسم دموكراتیك با دولت از راه فرمولاسیون «دولت + دموکراسی» تنظیم می‌گردد. مبنای کار، سازشی اصولی است که دربردارنده‌ی پذیرش متقابل دولت و نظام مدیریتی جامعه‌ی دموکراتیک است. كنفدرالیسم دموكراتیك بدون رد و انکار دولت یا ضمیمه‌شدن به دولت، مدلی است که دموكراتیزاسیون جامعه را اساس قرار می‌دهد.
٧. حداقلی‌ترین شرط لازم جهت آنكه كنفدرالیسم دموكراتیك با دولت ایران زیر یك سقف سیاسی مشترك به‌سر برد، پذیرش استاتوی خودمدیریتی دموكراتیك است. بایستی خاطر نشان ساخت که هدف خودمدیریتی دموكراتیك سهیم شدن در اختیارات دولتی نیست بلکه شكل‌گیری مدیریت یا اتوریته‌ی دموكراتیك جامعه در چارچوب مرزهای کنونی ایران می‌باشد. پیداست كه رسیدن به چنین استاتویی از طریق یك قانون اساسی دموكراتیك برقرار خواهد گشت كه نمود سازش میان جامعه‌ی دموكراتیك و دولت است. در غیر این صورت، كنفدرالیسم دموكراتیك به‌طور یكطرفه به برقراری خودمدیریتی دموكراتیك اقدام خواهد كرد.
٨. آزادی زن، یکی از اصول كنفدرالیسم دموكراتیك است. سطح آزادی جامعه، متناسب با سطح آزادی زنان می‌باشد. بدون زنان، سیاست دموكراتیك امری ناشدنی است و نمی‌توان صلح را توسعه داد و از محیط‌زیست حفاظت نمود. زنان به شکل اتحادیه‌ی کنفدرال و به حالت اتونوم و خودویژه در كنفدرالیسم دموكراتیك جای گرفته و خود را سازماندهی می‌کنند.
٩. جوانان، نقش پیشاهنگی و اساسی نظام KODAR را برعهده دارند. نیرویی دموکراسی‌خواه و آزادی‌طلب که در پیشبرد جامعه‌ی اخلاقی و سیاسی دارای نقش اساسی هستند. جوانان به صورت تشکلی کنفدرالی و به حالت اتونوم، در نظام KODAR جای گرفته و به سازماندهی خویش می‌پردازند.
١٠. مدرنیته‌ی سرمایه‌داری به‌واسطه‌ی سرمایه‌پرستی، صنعت‌گرایی و «دولت-ملت»گرایی، محیط زیست را تخریب نموده است. كنفدرالیسم دموكراتیك با حساسیت و هوشیاری با مسئله‌ی محیط زیست برخورد نموده و با آن همخوانی و سازگاری دارد. از طریق بازسازی فرهنگ جامعه‌ی محیط‌زیست‌گرا، به تقابل با فتح‌گرایی، نابودسازی و اشغال‌گری می‌پردازد و اقتصاد و جامعه‌ای با ماهیتی محیط‌زیست‌گرا را مبنا قرار می‌دهد.
١١. كنفدرالیسم دموكراتیك، در برابر تهدید نیروهای مهاجم خارجی و مداخلات نیروهای سلطه‌جوی داخلی (مداخله و حمله‌ی طبقات قدرت‌طلب درون جامعه)، از نیروی دفاع ذاتی برخوردار است. در نظام كنفدرالیسم دموكراتیك هر واحد اجتماعی طبق اصل كیهانی دفاع ذاتی، از خود دفاع می‌نماید ولی این امر به معنای ارتش‌سالاری نیست. واحدهای دفاع ذاتی هرچند از اختیار عمل لازم برخوردارند اما تحت كنترل ارگان‌ها و نهادهای سیاست دموكراتیك قرار دارند.
فصل اول
– ماده یکم
نام نظام: نام آن جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد شرق کوردستان (کۆمەڵگای دیمۆكراتیك و ئازادی رۆژهەڵاتی كوردستان) است که اختصارا کودار (KODAR) خوانده می‌شود.
ـ ماده دوم
موسس KODAR: موسس و رهبر این نظام، رهبر خلق کورد، عبدالله اوجالان می‌باشد.
ـ ماده سوم
ماهیت KODAR: جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد شرق كوردستان (KODAR) نظامی کنفدرال اجتماعی مبتنی بر حق تعیین سرنوشت ملت‌ها به دست خودشان است. دموکراسی، آزادی زن و زندگی محیط‌زیست‌گرا را مبنا قرار می‌دهد. نظامی غیردولتی بوده و سازماندهی اجتماعی‌ـ سیاسی و فرهنگی دموکراتیک جوامع را مبنا قرار می‌دهد. تمامی اجتماعات اتنیکی، ملی، دینی و مذهبی و فرهنگی میتوانند خویش را به شکل کمون، مجلس، کنگره‌ها، آکادمی‌ها، سندیکاها، تعاونی‌ها و احزاب سازمان بخشند. بر مبنای ابعاد ملت دموکراتیک (سیاسی، اجتماعی، زندگی مشترکِ آزاد، اقتصادی، حقوقی، فرهنگی، آموزشی، دفاع ذاتی و دیپلماسی) سازماندهی می‌شود. انتخابات و تصمیمات دموکراتیک بومی و مشارکت‌دهی را در تمامی سطوح مبنا می‌گیرد. هم‌زیستی تنوعات اجتماعی بر مبنای آزادی و برابری (البته با مدنظر گرفتن تفاوتمندیها) را می‌پذیرد. در چاره‌یابی مسائل جامعه‌ی كورد و سایر تنوعات اتنیکی و ملی و دینی‌ـ مذهبی موجود در شرق كوردستان، رویکردهای دولت‌گرا و ملی‌گرا را نپذیرفته و مدل ملت دموکراتیک را مبنا می‌گیرد. در شرق کوردستان، مدل ملت دموکراتیک و در خارج از خویش، مدل کنفدرالیسم ملل و خلق‌های دموکراتیک ایران را مبنا قرار می‌دهد.
ـ ماده چهارم
پرچم: درزمینی سبز رنگ، درختی با تنه‌ای قهوه‌ای و شاخ و برگی به شکل خورشیدی متشکل از ٢١ اشعه‌ی بزرگ و ١٩ اشعه کوچک به شکل برگ بوده که ستاره‌ای سرخ در وسط خورشید جای می‌گیرد و کلمه KODAR با رنگ سرخ در زیر تنه‌ی درخت نوشته می‌شود.
ـ ماده پنجم
مبانی و اصول سیستم:
١. KODAR، استقلال ایدئولوژیک-سازمانی و اتحاد کنفدرال دموکراتیک را مبنا قرار می‌دهد.
٢. علیه هرگونه استعمار و نسل‌کشی فرهنگی و فیزیکی مبارزه نموده و از حقوق دموکراتیک جوامع شرق كوردستان دفاع می‌کند.
٣. بر مبنای استقلال دموکراتیک به میراث تاریخی، فرهنگی و اجتماعی خلق‌ها احترام می‌گذارد. تلاش می‌کند که در حوزهی عملی، حق سازماندهی آزاد و دموکراتیک خلق کورد را در قانون اساسی ایران از طریق مذاکره با دولت تعیین کند.
٤. جامعه‌ی مشتركی است كه افراد و اجتماعات آزاد با اراده‌ی ذاتی خودشان آن را تشكیل داده‌اند. نیروی متحدكننده، اراده‌ی آزاد افراد و گروه‌هایی است كه تصمیم گرفته‌اند در درون KODAR گرد آیند.
٥. سازماندهی جوامع مبتنی بر «فردـ شهروند دموکراتیکِ آزاد و کومونال» را در چارچوب مجالس جوامع دموکراتیک بر اساس توان و استعداد ذاتی متحقق می‌سازد.
٦. در مقابل فردگرایی نظام سرمایه‌داری، زندگی جمعی و اشتراکی را در همه‌ی عرصه‌ها پذیرفته و گسترش می‌دهد.
٧. خط مشی آزادی زن را پذیرفته و پیشبرد می‌دهد و علیه هرگونه ذهنیت و نظام مردسالارانه‌ای مبارزه می‌کند.
٨. پارادایم جامعه‌ی اکولوژیک‌ـ دموکراتیک مبتنی بر آزادی زن را پذیرفته و بر ضد تمامی اشکال و شیوه‌های مردسالاری و پیرسالاری به مبارزهای همه‌جانبه دست می‌زند.
٩. حیات محیط‌زیست‌گرا را مبنا گرفته و به گسترش دانش محیط‌زیست‌گرا و اجتماعی اولویت می‌دهد.
١٠. زندگی در جامعه‌ی اخلاقی‌ـ سیاسی را اساس قرار داده، سیاست دموکراتیک را سازماندهی نموده و بر این اساس خودمدیریتی جامعه را توسعه می‌بخشد.
١١. برای پیشبرد و قبولاندن هویت كوردی در تمامی سطوح اجتماعی و سیاسی مبارزه می‌نماید. گسترش و حمایت از حقوق همه‌ی خلق‌ها و اقشاری که در كوردستان به سر می‌برند و گسترش فرهنگ و آموزش با زبان مادری و خودمدیریتی و خودسازماندهی آنان را اساس قرار می‌دهد.
١٢. خودمدیریتی اقتصادی مبتنی بر تقویت و سامان‌مند نمودن نظارت جامعه بر اقتصاد را اساس می‌گیرد و بازار اقتصادی کومونال را گسترش می‌دهد.
١٣. در برابر اقدامات دولت-ملت نظیر انکار و امحا، اعمال نسل‌کشی فرهنگی و فیزیکی بر سرزمین، خلق و آزادی‌های جامعه‌ی كورد و دیگر جوامع موجود در كوردستان در چارچوب دفاع مشروع مبارزه می‌نماید.
١٤. از طریق به جای آوردن مبادی کنفدرالیسم دموکراتیک، همگرایی و اتحاد كوردستان را اساس قرار می‌دهد. تاسیس کنفدراسیون دموکراتیک خلق‌های خاورمیانه را جزء اهداف خویش می‌داند.
١٥. اجتماعات ملی بزرگی را كه به سبب ترسیم مرزها از سوی دولتها به صورت مداوم وادار به جنگیدن با هم می‌شوند را در چارچوب ملت دموکراتیک مشترک مبتنی بر «برابری، آزادی و دموكراسی» گردهم می‌آورد.
ـ ماده ششم
تعریف فرد-شهروند KODAR: تمامی افرادی که اصول و مبانی نظام KODAR را بپذیرند، به عنوان شهروند KODAR به شمار می‌آیند.
ـ ماده هفتم
سیستم فرد-شهروند دموکراتیک، آزاد و برابر: همه‌ی شهروندان KODAR، از حقوق و آزادی‌های مصوب در این قرارداد برخوردارند. KODAR و شهروند آن، مسئولیت‌پذیری در برابر همدیگر و پایبندی به اصول مندرج در قرارداد را اصل بنیادین اخلاقی‌بودن می‌شمارند. فرد می‌تواند به‌گونه‌ای متناسب با تفاوتمندیها، برخوردار از بیش از یک هویت شهروندی بوده و یا از شهروندی KODAR خارج شود.
فصل دوم
حقوق و آزادی‌های اساسی
ـ ماده هشتم
١. مبانی و اصول قرارداد KODAR، در تمامی حقوق مبنا گرفته می‌شود.
٢. KODAR اعلامیه‌ها‌ی حقوق بشر را پذیرفته، از آن پشتیبانی نموده و در امور اجرایی آنان را مبنا قرار می‌دهد.
٣. هر شخصی حق دارد از ارزش‌ها و کرامت انسانی خود دفاع کند. کسی را نمی‌توان به هیچ یک از انحا و اشکال اعدام، شکنجه یا تحقیر نمود.
٤. در سیستم KODAR هیچ شخص یا نهادی نمی‌تواند حق حیات را به هیچ دلیل و علتی از انسان سلب نماید.
٥. هر کس از حق مشارکت آزاد و فعالانه در سیاست دموکراتیک برخوردار است.
٦. هیچ شخصی را نمی‌توان به خاطر تفاوت و تمایز اتنیکی، دینی، مذهبی، فرهنگی، هویت اجتماعی و جنسیتی‌اش، مورد حقارت قرار داد یا برایش امتیازی قائل شد.
٧. دفاع مشروع در برابر برخوردهای سلطه‌جویانه و خشونت‌آمیز در چارچوب حقوق و هنجارهای اجتماعی از حقوق اساسی فرد است.
٨. حق آزادی بیان، عقیده، اندیشه، عمل و سازماندهی محترم شمرده می‌شود.
٩. هر شهروند و یا اجتماع KODAR، حق دارد از راه‌های دموکراتیک از قبیل اعتصاب، تحصن، راهپیمایی و نافرمانی مدنی حقوق خود را مطالبه نماید.
١٠. اجتماعات فرهنگی، ملی، اتنیکی، اخلاقی، مذهبی و دینی از حق مدیریت و تحقق سازماندهی دموکراتیک و صیانت از فرهنگ و توسعه‌ی جامعه‌ی خویش برخوردارند. هیچ فرد یا گروهی نمی‌تواند باورداشت‌های خویش را با توسل به ابزارهای زورمدارانه بر افراد یا گروه‌های دیگر تحمیل نماید.
١١. زندگی در جوامع محیط‌زیست‌گرا از حقوق اساسی و بنیادین هر شخصی بوده و هر کس می‌تواند منابع طبیعی را با شرط حفظ محیط زیست و دور از استثمار آن در چارچوب رفع نیازهای اساسی جامعه مورد استفاده قرار دهد.
١٢. خلق‌ها و جوامع از حق آزادانه‌ی تعیین سرنوشت خویش برخوردار می‌باشند. مقاومت خلق‌ها و جوامع در برابر استحاله‌‌ی فرهنگی و قتل‌عام فیزیکی و هجوم به ارزش‌ها و دستاوردهایش حقی مشروع شمرده می‌شود.
١٣. دسترنج یدی و فکری هرکس حفظ شده و مانع از استثمار آن می‌شود.
١٤. هر شهروند و اجتماعات فرهنگی حق همکاری با سازمان‌های دموکراتیک بین‌المللی و سازماندهی خویش بر اساس مبانی و اصول KODAR را دارا می‌باشند.
١٥. زنان که شهروندان آزاد و برابرند از حقوق سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی برخوردارند و با داشتن هویت خویش به صورت برابر در امور جامعه مشارکت می‌نمایند. یعنی از حق تأسیس حزب و مشارکت در تمامی حوزه‌ها برخوردارند. هر زن و مردی حق مبارزه با مردسالاری و سازماندهی با هدف بنیان نهادن جامعه‌ی برابر، آزاد و دموکراتیک را داراست.
١٦. کودکان حق برخورداری از بهداشت روحی، جسمی و ذهنی را دارا می‌باشند. مبانی آموزشی و رشد و پرورشی آنها از سوی خانواده و نهادهای جامعه تعیین می‌گردد. تابعیتی را که از بدو تولد پیدا نموده‌اند قابل تغییر نمی‌باشد. نمی‌توان حیثیت و کرامت آنها را خدشه‌دار نمود. نمی‌توان آنها را به کار یا ازدواج واداشت و یا به جنگ فرستاد.
١٧. شهروندان KODAR، بدون لحاظ هیچ فرق و امتیازی از حقوق شناخته‌شده‌ی مقرر در قرارداد KODAR برخوردارند.
١٨. جوانان از حق مشارکت در تمامی فعالیت‌ها و مدیریت در تمامی عرصه‌های KODAR برخوردار می‌باشند.
١٩. در سیستم KODAR کهنسالان از حق حیاتی مرفه که درآن کرامت و حرمت آنها محفوظ باشد، برخوردارند و بستر‌‌های لازمه جهت انتقال تجربیات مطلوب آنها به جامعه فراهم می‌شود.
٢٠. در نظام KODAR، معلولین از حق استفاده از کلیه امکانات سلامت، رفاه و آموزش برخوردارند.
فصل سوم
وظایف اساسی
ـ ماده نهم
١. هر شهروند KODAR، مسئولیت و وظیفه‌ی دفاع از آزادی و دموکراسی خلق‌ها و پیشبرد جامعه‌ی اخلاقی‌ـ سیاسی مبتنی بر اصول مندرج در قرارداد را دارد.
٢. هر شهروند KODAR، زندگی مطابق با موازین و هنجاری اخلاقی‌ـ سیاسی و اجتماعی را مبنا قرار می‌دهد.
٣. هر شهروند KODAR، در راستای گسترش جامعه‌ی آزاد در امور اجتماعی مشارکت می‌ورزد و مسئولیت خویش را ادا می‌نماید.
٤. هر شهروند KODAR با مبنا قرار دادن این که کار، آزادی است زندگی فردی و اجتماعی و مشارکت داوطلبانه در پیشبرد امور زندگی را اساس می‌گیرد.
٥. هر شهروند KODAR، آموختن زبان مادری و ترویج آنرا اساس قرار می دهد. هر شهروند KODAR، آزادی زبان مادری، آموزش و ترقی در این مسیر را مبنا می‌گیرد.
٦. هر شهروند KODAR، تقویت، احیا و صیانت از ارزشهای تاریخی و فرهنگی خود را مبنا قرار می‌دهد.
٧. هر شهروند KODAR، در زندگی خویش بر مبنای آگاهی اجتماعی و محیط‌زیستی عمل می‌نماید و از آنها محافظت به عمل می‌آورد.
٨. هر شهروند KODAR، در هنگام هجوم نظاميِ خارجی و نسل‌کشی فرهنگی، در امر دفاع از خویش، جامعه و سرزمینش مشارکت می‌ورزد.
٩. هر شهروند KODAR، علیه تجاوز به ارزشهای انسانی مبارزه می‌نماید و در این راستا همکاری با نیروها و عناصر دموکراتیک جهان را مبنا می‌گیرد.
١٠. هر شهروند KODAR، از طریق شعار «زیستنی بدون کومین امکان‌ناپذیر است» مشارکت در زندگی کومینال و رواج آن را اساس قرار می‌دهد.
١١. هر شهروند KODAR، بر اساس خط آزادی زن، آموزش و پروراندن خویش و مشارکت در زندگی آزاد را مبنا می‌گیرد.
١٢. هر شهروند KODAR، با درک اینکه جامعه‌ی سالم از افراد سالم تشکیل می‌گردد برخورداری کافی از آگاهی بهداشت اجتماعی و ترویج آن را را مبنا قرار می‌دهد.
فصل چهارم
ارگان‌های کلی سیستم
ـ ماده دهم
کنگرهی جامعه دموکراتیک و آزاد شرق كوردستان: کنگره بالاترین ارگان تصمیم‌گیری «جامعه دموکراتیک و آزاد شرق كوردستان» می‌باشد. با توجه به مصوبات قرداد KODAR، اساسنامهی داخلی خود را تنظیم نموده و بر مبنای آن فعالیت می‌نماید.
١. اعضای کنگره با توجه به جمعیت شهروندان KODAR در شرق كوردستان و خارج از میهن و همچنین با مدنظر قرار دادن سازماندهی‌های کمونال و تنوعات فرهنگی و اعتقادی، دو سال یکبار از جانب خلق انتخاب می‌گردند. کنگره از ١٥١ نفر عضو تشکیل می‌گردد. مبنای انتخابات لحاظ‌نمودن ٤٠% سهمیه‌ی جنسیتی است. سن رأی دادن ١٦ سال و منتخب شدن ١٨ سالگی است. انتخابات با فراهم آمدن شرایط مناسب با توجه به آیین‌نامه اجرایی آن عملی خواهد شد. انتخابات تحت مسئولیت هیئت عالی انتخابات انجام می‌گردد.
٢. کنگره با مشارکت اکثریت اعضا دو (٢) سال یکبار برگزار می‌گردد. کنگره، با توجه به مطالبه‌ی اکثریت شورای مدیریت و یا بیش از نیمی از اعضای حاضر، به شیوه‌ی فوق‌العاده برگزار خواهد شد و یا ٦ ماه به تعویق خواهد افتاد.
٣. کنگره، ریاست مشترک KODAR، هئیت رئیسه‌ی کنگره، اعضای شورای مدیریت، دیوان عالی عدالت، هیئت عالی انتخابات و کومیسیون‌های دایمی را انتخاب می‌نماید. نحوه‌ی عملکرد مراحل آینده را تصویب نموده و طرح‌ریزی می‌کند. در این راستا پروژه‌های ارائه‌شده را ارزیابی نموده و تصویب می‌نماید. نتیجه‌ی کار حوزه‌های فعالیتی از طریق گزارش شورای مدیریتی و گزارش کار دیوان عالی عدالت، هیئت رییسه‌ی کنگره و هیئت عالی انتخابات به کنگره ارائه شده و کنگره بر کار حوزه‌ها و ارگان‌ها نقش نظارت را ایفا می‌کند.
٤. هیئت رئیسه‌ی کنگره، از سه نفر تشکیل شده که با رای اکثریت حاضران نشست مجمع عمومی کنگره انتخاب می‌شود وظیفه‌ی مدیریت کنگره را به عهده دارد. در هر نشست کنگره اعضای هئیت رئیسه‌ی دیوان کنگره با رای‌گیری انتخاب می‌شوند.
٥. هئیت رئیسه‌ی کنگره، مسئول برگزاری و تنظیم تمامی فعالیت‌ها و امور کنگره می‌باشد. همچنین لیست نامزدهای دیوان عالی عدالت و نهاد عالی انتخابات و کومیسیون‌های دایمی را برای رای‌گیری به مجمع عمومی ارائه می‌دهد.
٦. هیئت رئیسه‌ی کنگره، به صورت هماهنگ با حوزه‌های مربوطه فعالیت‌هایی جهت تأسیس و گسترش مجالس خلق در راستای پیشبرد نظام کنفدرالیسم دموکراتیک را به انجام می‌رساند و بر این فعالیت‌ها نظارت می‌کند.
٧. هیئت رئیسه‌ی کنگره، با تشکیل کومیسیون‌ها فعالیت‌هایش را به انجام می‌رساند. مصوبات و پروژه‌های ارائه شده به کنگره از سوی کومیسیون‌های متشکل از ٧ تا ٩ نفری تنظیم و تصحیح می‌گردد.
ـ مادهی یازدهم
نهاد عالی انتخابات:
لیست کاندیداهای نهاد عالی انتخابات از سوی هیئت رئیسه‌ی کنگره معرفی شده و به تصویب مجمع عمومی کنگره می‌رسد. از سه عضو تشکیل می‌گردد. بالاترین ارگان در برنامه‌ریزی، مدیریت و برگزاری رفراندم و انتخابات می‌باشد. فعالیت‌های خویش را مطابق با اساسنامه و قوانین مصوبه پیشبرد می‌دهد. نهادهای خویش را جهت نظارت و رسیدگی به اعتراضات انتخاباتی تأسیس می‌نماید. تصمیم نهایی نهاد عالی انتخابات پس از رسیدگی به اعتراضات انتخاباتی، قطعی می‌باشد.
در امور حیاتی مرتبط با تمامی جوامع كوردستان، همه‌پرسی عمومی برگزار می‌کند. اگر در مورد برخی تصمیمات، اعتراضات و اختلافات میان حوزه‌های محلی و یا اجتماعات با همدیگر از طریق سازش حل نشود، همه‌پرسی برگزار می‌شود. اگر تصمیمات حوزه‌های محلی و اجتماعات در مغایرت با اصول و اهداف اساسنامه باشد نهادهای عالی تصمیم‌گیری خلق از به‌کارگیری حق وتو برخوردار خواهند شد. این اختلافات را نیز می‌توان در صورت لزوم به همه‌پرسی گذاشت.
– ماده دوازدهم
شورای مدیریت:
١. ریاست مشترک شورای مدیریتی(یک نفر زن و یک نفر مرد) از سوی مجمع عمومی کنگرهی KODAR از میان اعضا انتخاب می‌گردد. ریاست مشترک در بین دو کنگره وظیفه‌ی ایجاد هماهنگی و همسویی میان تمام فعالیت‌های شورای مدیریتی را برعهده داشته و همه تصمیمات مربوط به مراحل را به شیوه‌ای مشترک و هماهنگ با شورای مدیریتی اخذ می‌کند. ریاست مشترک با توجه به ضروریات و احتیاجات می‌تواند معاونانی را از میان اعضای شورای مدیریت تعیین نماید.
٢. شورای مدیریتی از ١٩ نفر تشکیل شده، از طریق ریاست مشترک شورای مدیریت به مجمع عمومی پیشنهاد شده و از طریق کنگره قبول یا رد صلاحیت می‌شوند. اعضای شورای مدیریت ٢ سال یکبار از طرف اعضا از طریق رأی‌گیری مخفی با رأی اکثریت شرکت‌کنند‌گان در کنگره انتخاب می‌شوند.
٣. همه نهادها، حوزه‌ها و کمیته‌های موجود در KODAR را مدیریت نموده و ارگان اجرایی سیستم KODAR می‌باشد. موظف به اجرای مصوبات کنگره و تصمیمات ارگان قضایی می‌باشد. در مورد فعالیت‌های خود به کنگره گزارش ارائه داده و در مقابل کنگره مسئول است. از همه نهادها، کمیته‌ها و حوزه‌های فعالیتی به شیوه‌ای منظم گزارش دریافت می‌نماید و در صورت لزوم دستورنامه ابلاغ می‌کند.
٤. شورای مدیریتی ٣ ماه یکبار با حضور اکثریت اعضا تشکیل جلسه می‌دهد. ریاست جلسه شورای مدیریتی بر عهده‌ی ریاست مشترک می‌باشد. باتوجه به مطالبه‌ی ریاست مشترک و یا یک سوم اعضای شورای مدیریت، جلسات تعجیل و یا به تعویق خواهد افتاد.
٥. شورای مدیریت بر مبنای حوزه‌های فعالیتی و کمیته‌ها خود را سازماندهی نموده و به امر مدیریت می‌پردازد. امور مربوط به ارتباط میان حوزه‌ها و کمیته‌ها را ریاست مشترک هماهنگ می‌نماید.
٦. در صورتی که بنا به دلایلی تعداد اعضای شورای مدیریت تقلیل یابد، شورای مدیریت با رای اکثریت اعضا، می‌تواند عضو و یا اعضای جدید را انتخاب نماید.
٧. شورای مدیریت در صورت نیاز جهت اخذ تصمیمات در مورد سیاست‌های اساسی و یا ایجاد موسسات و نهادهای جدید می‌تواند به مجمع عمومی کنگره لایحه ارائه دهد.
٩. در صورت وفات، استعفا و یا ناتوانی ریاست مشترك در امر ادای وظایف، تا زمان برگزاری کنگره، معاونان ریاست مشترک به‌طور وكالتی وظایف آنها را به جای می‌آورند.
ـ مادهی سیزدهم
حوزه‌های فعالیتی:
شورای مدیریت فعالیت‌هایش را در قالب حوزه‌های اساسی سازماندهی و عملی می‌سازد. در امر مدیریت هر حوزه ٣ الی ٥ تن از اعضای شورای مدیریتی جای می‌گیرند. حوزه‌های فعالیتی به شکلی منظم گزارش فعالیتی خود را به شورای مدیریتی ارائه داده و تصمیمات و بخش‌نامه‌های شورای مدیریتی را عملی می‌سازند. امور و برنامه‌های فعالیتی خود را مطابق با اساسنامه‌ها به انجام رسانده و آن را به تصویب ریاست مشترک شورای مدیریت می‌رسانند. در صورت نیاز حوزه‌های فعالیتی قادر به تشکیل کمیته‌های زیرمجموعه خود بوده و در چهارچوب فعالیت‌های خویش میتوانند به تاسیس آکادمی‌ها و مراکز آموزشی بپردازند.
الف‌ـ حوزه ایدوئولوژیک:
تمامی فعالیت‌های ایدئولوژیک موجود در نظام KODAR را سازماندهی نموده، با تشکیل کمیته‌های ذیل به فعالیت می‌پردازد:
١. کمیته علم و روشنگری: جهت مقابله با مدرنیته کاپیتالیستی و پیشبرد مدرنیته دموکراتیک به فعالیت گسترده‌ای در زمینه‌های تئوریک، روشنفکری، آکادمیک و آموزشی می‌پردازد. به پرورش و آموزش ذهنیت ملت دموکراتیک از طریق تاسیس انواع آکادمی در حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی، حقوقی، اجتماعی، سیاسی و … می‌پردازد. در این زمینه به صورت هماهنگ با کلیه حوزه‌های KODAR عمل نموده، در مقابل آموزش کادرها و فعالین KODAR و آموزش دموکراتیک خلق مسئول می‌باشد.
٢. کمیته فرهنگ و هنر: فرهنگ در معنای عام خود همان دنیای معنایی، اخلاقی و زیبایی‌شناخی جامعه به همراه نهادهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می‌باشد. مدرنیته‌ی سرمایه‌داری فرهنگ و تاریخ ملت‌ها را تکه تکه نموده؛ در راه سود بیشینه متحول نموده و بکار می‌گیرد. کمیته‌ی فرهنگ و هنر با مبارزه در مقابل تاثیرات مخرب مدرنیته‌ی سرمایه‌داری به اعتلای فرهنگ حقیقی جامعه‌ی دموکراتیک می‌پردازد. کلیهی نهادهای فرهنگی و هنری میتوانند در این کمیته خود را سازماندهی نمایند.
٣. کمیته مطبوعات – رسانه‌ها: فعالیت‌های مطبوعاتی و رسانه‌ای را سازماندهی نموده و گسترش می‌دهد. در سیاست مطبوعاتی و رسانه‌ای پارادایم جامعه‌ی اکولوژیک ـ دموکراتیک مبتنی بر آزادی زنان را مبنا قرار می‌دهد. به منظور مبارزه با انحصار علمی و جهت گذار از قدرت‌گرایی و استقرار دموکراسی تلاش می‌کند. سعی می‌کند هر گونه اسناد و معلوماتی را به شکل صحیح در خدمت تمامی اقشار جامعه قرار دهد.
٤. کمیته ادبیات: فعالیت‌های ادبی که بستر رنسانس را در شرق کوردستان و ایران فراهم می‌آورند را گسترش داده، ارزشهای مبارزاتی را به محصولاتی ادبی مبدل می‌گرداند و در فعالیت‌های خود زبان کردی را مبنا گرفته و ترویج می‌دهد.
بـ حوزهی سیاسی:
حوزهی سیاسی در مقابل سیاست انکار و امحاء و نسل کشی فرهنگی جوامع كوردستان، موظف به پیشبرد و سازماندهی سیاست ملت دموکراتیک در شرق كوردستان و خارج از میهن می‌باشد. در فعالیت‌هایش جهت بنیان نهادن جامعه‌ی اکولوژیک و دموکراتیک موظف به پیشبرد دانش عملی و سازماندهی بوده و مسئول بنیاد نهادن نظام حقوق دموکراتیک می‌باشد.
١. کمیته‌ی سیاسی: مسئول توسعه‌ی فعالیت‌های سیاسی و نظارت بر آن بر اساس سیاست دموکراتیک در شرق کوردستان و حوزه‌های خارج از آن است. با جنبش‌ها و دیگر احزاب سیاسی روابط و توافقاتی استراتژیک برقرار می‌کند.
٢. کمیته‌ی اکولوژی و مدیریت‌های محلی: مدل مدیریت محلی دموکراتیک و اجتماعی که بر اقتصاد اکولوژیک و آزادی زنان استوار است را سازماندهی می‌نماید. در شهرها و روستاها سازماندهی کمونال را رونق می‌دهد و مدیریت ذاتی کمونال را اعمال می‌نماید. فعالیت‌های لازم جهت کسب دانش حیات و سازماندهی اکولوژیک را گسترش داده، در داخل و در حوزه‌های بین‌المللی در این باره به توسعه‌ی همکاری مبادرت می‌ورزد.
٣. کمیته‌ی امور خارجی: در راستای سیاست‌های KODAR فعالیت‌های دیپلماتیک را به انجام می‌رساند. دیپلماسی ملت دموکراتیک ابزار پیشبرد صلح، همبستگی و دادوستد خلاقانه‌ی هر چه بیشتر میان جوامع می‌باشد و به حل مسائل رسیدگی می‌نماید. بیانگر رسالتی است که از ارزش متعالی اخلاقی و سیاسی برخوردار است. در زمینه‌ی توسعه و استمرار روابط دوستانه و پروسه‌های فایده‌رسانی متقابل در میان خلق‌های همسایه، نقش مهمی ایفا می‌کند. نیروی برساخت اجتماعات مشترک و ایجاد سنتز‌هایی از جوامع در سطح بالاتر است. جهت چاره‌یابی مسئله‌ی کرد در سطح خاورمیانه با دولتها، احزاب، نیروهای سیاسی و مدنی، نهادهای حقوقی و … به دیپلماسی می‌پردازد.
٤. کمیته‌ِی حقوق: نظام عدالت KODAR را بر مبنای مبادی حقوق دموکراتیک و اخلاق اجتماعی تنظیم می‌کند. نظام عدالت اجتماعی و نهادهای مربوط به آنرا تشکیل می‌دهد. به تحقیق در مورد جرایم جنگی و پایمال‌شدن حقوق انسانی می‌پردازد. در راستای حل مسئله کورد در چهارچوب معیارهای حقوق دموکراتیک، آزادیخواه و مساوات‌طلب و بر مبنای وجدان اجتماعی، به مبارزه می‌پردازد. با نهادهای حقوقی و حقوق‌بشری موجود ارتباط برقرار نموده و به مشاوره و همکاری با آنان می‌پردازد.
جـ حوزهی اجتماعی:
برای پیشبرد جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد، بایستی تمامی تنوعات و اقشار جامعه مشارکت به عمل آورند. لازم است تمامی اقشار جامعه را آگاه ساخته و سازماندهی نماید. در این راستا به تشکیل مجالس و کومون‌ها برای مدیریت جامعه و ایجاد تشکل‌های دموکراتیک و آزاد با توجه به خودویژگی‌های آنان می‌پردازد. با پیشبرد فعالیت‌های خودویژه و آزاد، خویش را سامان‌مند و کارآمد می‌نمایند. تمامی نهادها و کمیته‌های حوزهی اجتماعی با هماهنگی وظایف خویش را ادا نموده و مسئولیت‌هاشان را انجام می‌دهند. زنان و جوانان مسئول پیشاهنگی در حوزهی اجتماعی می‌باشند.
١. کمیته‌ی زبان و آموزش: مسئول ترویج سیستم آموزشی در سطوح مختلف و بر مبنای ذهنیت ملت دموکراتیک بوده و بستر آموزش زبان کردی و دیگر زبان‌ها‌ی مادری را فراهم می‌آورد. به ارائه‌ی پروژه‌های آموزشی برای همه‌ی اقشار جامعه و بویژه کودکان و جوانان پرداخته، نهادهای مربوطه را تشکیل و عملی می‌سازد.
٢. کمیته‌ی زحمتکشان: جهت سازماندهی مشارکت فعالانه در زندگی اجتماعی کارگران، دهقانان، کارگران خدمات عمومی، اصناف و نظیر آنان، به تشکیل نهادها، دفاتر، تعاونی‌ها، سندیکاها و اتحادیه‌ها پرداخته و برای عملی‌سازی این امر به مبارزه می‌پردازد. در امر سیاست دموکراتیک ـ بعنوان شاخه‌ی اصلی جامعه‌ی دموکراتیک ـ ایفای نقش می‌نماید. جهت پیشرفت فرهنگی و اجتماعی این اقشار پروژه ارائه می‌دهد و آنان را عملی می‌سازد. زحمات و دسترنج مادران را مقدس شمارده و برای اینکه زحمات داخل خانه، به ارزش واقعی‌شان دست یابند، فعالیت می‌کند. در مقابل بیکاری مبارزه می‌نماید و این اقشار را به نیرویی سازمان‌یافته مبدل می‌نماید.
٣. کمیته‌ی سازماندهی خانوادهی شهداء: به سازماندهی خانوادهی شهدای مبارزات آزادیخواهی در شرق كوردستان می‌پردازد. بایستی در این رابطه، آرشیو شهداء را آماده نماید.
٤. کمیته‌ی بهداشت اجتماعی: در راستای حل مشکلات بهداشتی خلق به تهیه پروژه و اجرای آن می‌پردازد و بدین منظور در بنیان نهادن موسسات کارآمد پیشاهنگی می‌نماید. همچنین با نهادهای ذیربط همکاری‌های لازمه را بعمل آورده و هماهنگی در میان این نهادها را بر عهده دارد. جهت گسترش آگاهی و دانش مربوط به بهداشت اجتماعی به تاسیس آکادمی اقدام می‌نماید و علیه هرگونه تجارت استثمارگر و سودمحور در قبال بهداشت مبارزه می‌کند.
٥. کمیته‌ی ادیان، باورداشت‌ها و گروه‌های اجتماعی: علیه ذهنیت آنتی دموکراتیک و دولت‌ـ‌ملت‌گرا که تنوعات و تفاوتمندیها را قبول نمی‌کند، به مبارزه می‌پردازد. برای اینکه پیروان ادیان، مذاهب و اعضای گروه‌های اجتماعی بتوانند به شیوه‌ای آزاد و باز خود را سازماندهی نمایند و مشارکتی برابر در عرصه‌ی حیات اجتماعی داشته باشند، به فعالیت می‌پردازد. در مابین این گروه‌های اجتماعی، نهادهای متناسب با ذهنیت ملت دموکراتیک را توسعه داده و شرایط همکاری میان آنها را تامین می‌نماید.
٦. کمیته‌ی اجتماعی: به طرح پروژه، حل مسائل و آموزش در امور مربوط به عرصه‌های زیست‌محیطی، ورزش، مهاجرت، صلح اجتماعی و بویژه نهادهای مدنی پرداخته، از نهادها و سازمان‌های موجود در این عرصه‌ها حمایت و همکاری بعمل می‌آورد.
دـ حوزهی دفاع مشروع:
با تمامی توان خویش در برابر سیاست‌های انکارگرایانه، نابودکننده و نسل‌کُشی فرهنگی و فیزیکی از سوی هرگونه سلطه‌ای مسئولیت دفاع از آزاد‌ی‌ها و حقوق دموکراتیک خلق‌های کوردستان و صیانت از آنها را برعهده دارد. خط مشی دفاع مشروع را در تمامی فعالیت‌های خویش مبنا قرار می‌دهد و ایستار مبتنی بر صیانت از هویت جوامع دموکراتیک كوردستان و پافشاری بر خواست زندگی دموکراتیک و آزاد را قاطعانه پیشبرد می‌دهد. در این باره آموزش‌ها و سازماندهی‌های لازمه را در میان جامعه ایجاد نموده و پیشبرد می‌دهد. شهروند KODAR بایستی از طریق ارتقای سطح آگاهی و آموزش در باب دفاع مشروع، آمادگی لازم جهت انجام دفاع مشروع یا همکاری در این زمینه را به دست آورد و از خود و جامعه‌اش دفاع به عمل آورد.
نیروهای دفاع مشروع، تصمیمات خود را در کنفرانس‌هایی که برگزار می‌نمایند اتخاذ می‌کنند. نیروهای دفاع از خلق در درون نظام KODAR دارای سازماندهی خودویژه می‌باشند. از طریق مرکز حوزهی دفاع مشروع با ارگان‌ها و نهادهای دیگر ارتباط برقرار می‌کند. امور داخلی خود را بر اساس، اساسنامهی داخلی تنظیم می نماید. شورای مدیریت KODAR، اعضای هیئت فرماندهی حوزهی دفاع مشروع را تأیید می‌کند.
نیروهای دفاع مشروع خود را بر مبنای هماهنگی با حوزهی دفاع مشروع در چارچوب دفاع از خلق در تمامی زمینه‌ها آماده می‌نماید و به سیاست دفاعی اهمیت و اولویت می‌دهد. در برابر کلیهی امور امنیتی، جانی و مالی جامعه مسئول می‌باشد. در صورت بروز هرگونه هجومی علیه برساخت جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد شرق کوردستان مسئول دفاع از آن بوده و می‌باید در برابر تمامی اقدامات دولتها در مبارزهای متداوم و مستمر باشد.
نیروهای دفاع ذاتی جامعه: در مقابله با سیاست‌های نوین انکار و نابودی جوامع كوردستان از سوی دولتها و قدرت‌ها، با توجه به اینکه جامعه خودش می‌تواند به بهترین وجه امنیت داخلی‌اش را برقرار سازد و نیازهای امنیتی‌اش را برآورده سازد، نظام دفاع ذاتی اجتماعی را تأسیس می‌نماید. در امر دفاع ذاتی فعالیت‌های دموکراتیک از قبیل راهپیمایی، برگزاری نشست‌ها و جلسات اعتراضی، نافرمانی‌های مدنی، تحصن، اعتصاب و قیام نیز بعنوان راهکارهای دفاع ذاتی ارزیابی می‌گردند. در مقابله با استعمار، سرکوب، سلطه، اِعمال قدرت و زور و هر عملی که حقوق و آزادی‌های خلق را نادیده می‌گیرد فعالیت‌های دموکراتیک امری غیرقابل اجتناب می‌باشد.
ه‌ـ حوزهی اقتصاد:
سیستم اقصادی و سیاست دارایی KODAR را ترویج داده و عملی می‌سازد. بر مبنای ذهنیت اقتصاد اکولوژیک، کومونال و دموکراتیک، جهت پیشبرد اقتصاد گروه‌های اجتماعی به تاسیس آکادمی‌های آموزشی می‌پردازد. بر اساس نیازمند‌ی‌ها تعاونی‌های تجاری و تولیدی را تاسیس می‌کند. جهت استخدام و سرمایه‌گذاری، طرح و پروژه ارائه داده و عملی می‌سازد. جهت سازماندهی فعالیت‌های خویش در دو عرصه‌ی اقتصاد و دارایی به تقسیم وظایف می‌پردازد.
فصل پنچم
سازماندهی نظام
ـ مادهی دوازدهم
کومین‌ها: نظام KODAR، مبتنی بر کار اشتراکی و جمعی است. نظام دموکراسی مستقیم و بلاواسطه است. از سازماندهی اساسی تمامی اقشار جامعه نشات می‌گیرد. ارگان‌های تصمیم‌گیری اساسی شامل محلات و نواحی شهری، روستاها و واحدهای کاری کومینال می‌باشند. کومین‌ها، واحدها و اجتماعات جامعه‌ی اخلاقی‌ـ سیاسی هستند و هر فرد جامعه بایستی حداقل در یک کومین عضو بوده و نقش ایفا نماید.
با پی‌بردن و اتکا بر نیروی ذاتی خویش، اقدام به چاره‌یابی مشکلات و معضلات در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و دفاع ذاتی جامعه می‌نماید. از طریق سازماندهی در این راستا با توسل به تشکیل کومین‌های روستا، محله و نواحی شهری، مدرسه، کارخانه، تعاونی‌های زراعت و تجارت، نیروی ذاتی خویش را در خدمت به رفع نیازهای خویش و جامعه‌اش به کار می‌گیرد.
ـ مادهی سیزدهم
سازماندهی شهر و بخش:
الف‌ـ مجلس شهر و بخش: سازمان تصمیم‌گیری شهر و یا نواحی شهری است. به تناسب بزرگی شهر یا ناحیه از تعدادی اعضای منتخب که کفایت کند تشکیل می‌گردد. نیمی از اعضایش، به صورت انتخابی در مجلس شهر و بخش از میان نمایندگان گروه‌های اجتماعی و نیمی دیگر هم از نمایندگان عموم ساکنان شهر و یا نواحی که از طریق انتخابات عمومی مشخص شده‌اند برگزیده می‌شوند. هر ماه جلسات خود را با محوریت تصمیم‌گیری و هماهنگی در مورد شیوه‌ی اجرانمودن پروژه‌ها و لوایح قانونی که از طرف سازمان‌های مردمی پیشنهاد شده، برگزار می‌کند. اختیارات تصمیم‌گیری در مورد رفع امور و نیازهای شهر و بخش را دارا است.
بـ کوردیناسیون شهر و بخش: متشکل از ریاست مشترک(یک زن و یک مرد) و اعضای منتخب کافی از طرف مجلس شهر و بخش می‌باشد. تصمیماتی را که خلق اتخاذ نموده با مدنظر قرار دادن اراده‌ی سازمان‌های مردمی و جامعه‌ی مدنی عملی می‌سازد. گزارش فعالیت‌های خویش را به مجلس شهر یا بخش ارائه می‌دهد. دستورالعمل‌های مجالس بخش‌ها، شهرها و استان‌ها و بخش‌نامه‌های هیئت‌های اجرایی را با مطابقت‌دادن با شرایط خاص خود اجرا می‌نماید.
ـ مادهی چهاردهم
سازماندهی استان:
الف‌ـ مجلس استان: ارگان تصمیم‌گیری استان است که اعضای آن بر اساس جغرافیا و تنوعات فرهنگی، مذهبی، اتنیکی، زبانی و شمار جمعیت مشخص می‌شود. مجلس استان، نهاد تصمیم‌گیری جامعه و ساکنان استان است. نیمی از اعضای مجلس استان، از طریق انتخابات از سوی جوامع به صورت مستقیم انتخاب شده و نیمی دیگر را نمایندگانی تشکیل می‌دهند که در اجتماعات و گروه‌های مردمی از طریق انتخاب به عنوان نماینده‌ی آن اجتماع راهی مجلس می‌شوند. ضوابط و مقررات انتخاباتی به وسیله‌ی قانون مشخص می‌شود. مجلس استان، در سازماندهی و ضوابط کاری خویش نظام کنگرهی خلق و مجالس خلق را اساس می‌گیرد؛ با مبنا قرار دادن میزان جمعیت و تراکم جمعیتی استان از تعداد کافی عضو تشکیل می‌شود؛ به شیوه‌ای منظم جلسات خود را تشکیل داده، فعالیت‌های انجام‌شده را ارزیابی کرده و تصمیمات لازمه را اتخاذ می‌نماید؛ هیئت اجرایی، فعالیت‌های اجتماعی دموکراتیک استان را تعیین نموده و بر عملکرد آنها نظارت می‌کند.
بـ هیئت اجرایی استان: متشکل از ریاست مشترک(یک زن و یک مرد) و اعضای کافی برگزیده از سوی مجلس استان می‌باشد. تصمیمات اتخاذی از طرف مجلس استان را اجرایی نموده و گزارش فعالیت‌هایش را در نشست‌های مجلس استان ارائه می‌دهد. با برخورداری از ابتکار عمل برای برگزیدن صحیح‌ترین شیوه‌ی اجرایی ممکن، تصمیمات مجلس خلق و کنگرهی KODAR را عملی می‌سازد.
ـ مادهی پانزدهم
خلق کورد علاوه بر شرق كوردستان در دیگر نواحی و مناطق ایران نیز سکونت دارد. خلق کورد در هر جای ایران به سازماندهی خویش در چارچوب کمون، مجالس شهر و بخش و یا استان مبادرت ورزیده، هیئت اجرایی خود را انتخاب کرده و نمایندگان خود را به کنگرهی جامعه دموکراتیک و آزاد شرق كوردستان(KODAR) می‌فرستند.
ـ مادهی شانزدهم
کنفدراسیون‌های فرهنگی و اتنیکی: هر اتنیک و یا گروه اعتقادی، فرهنگی و دینی در هر بخشی از میهن باشد با در نظر گرفتن خودویژگی‌هایش، سازمان دموکراتیک و آزادش را بنیان نهاده و مدیریت می‌کند. در ضمن نماینده‌ی خویش را به کنگره KODAR خواهد فرستاد.
ـ مادهی هفدهم
سازماندهی کوردهای خارج از میهن: اجتماعی از كوردها که در حوزه‌ها و عرصه‌های دیگر جهان به سر می‌برند با در نظر گرفتن تفاوت و ویژگی‌های خاص خود، سازماندهی دموکراتیک خویش را با عضویت در KODAR صورت می‌دهند. نهادهای تصمیم‌گیرنده که نماینده‌ی اراده‌ی خلق در این مناطق باشند را تأسیس می‌نمایند و بر فعالیت آنان نظارت می‌کنند. با توجه به نیازهای خویش سیستم عدالت اجتماعی‌شان را مبتنی بر سازماندهی کومونال دموکراتیک تأسیس و وارد عرصه‌ی فعالیت می‌نمایند.
فصل ششم
نظام سازماندهی دموکراتیک
ـ مادهی هجدهم
جامعه‌ی زنان آزاد شرق کوردستان (کۆمەڵگای ژنانی رۆژهەڵاتی كوردستان و با عنوان مخفف KJAR):
نظام کومونال‌ـ‌کنفدرال اجتماعات زنان است که به صورت چترآسا در حوزه‌های ایدئولوژیک، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نقش پیشاهنگی را بر عهده دارد. به صورت اتونوم و خودویژه در مراکز کمیته‌ها و ارگان‌های اساسی KODAR جای گرفته و خویش را سازماندهی می‌نمایند. خط‌مشی ایدئولوژیکی آزادی زن را مبنای تمامی فعالیت‌های خویش قرار می‌دهد و به سازماندهی خودویژه‌ی زنان می‌پردازد و بدین شکل در جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد شرق كوردستان نقش پیشاهنگی فکری و عملی را ایفا می‌نماید. در راستای تشکیل کمون‌ها، انجمن‌ها، سندیکاها، تعاونی‌ها، مجالس و کمیته‌های زنان در تمامی عرصه‌های جامعه، مبارزه‌ی آزادیخواهی را توسعه می‌بخشد. اعضای KJAR هم در برابر ارگان‌های خود مسئول هستند و هم در برابر سازمان‌ها و نهادهای مربوط به KODAR که KJAR در آن فعالیت می‌نماید مسئول می‌باشند. KJAR به‌مثابه‌ی ساختاری کنفدرال در قبال نظام KODAR نیز مسئول است.
ـ مادهی نوزده‌هم
جنبش جوانان KODAR:
تشکل چترآسای ایدئولوژیک، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است که افراد و اجتماعات متفاوت جوانان را در برگرفته و نقش پیشاهنگی KODAR را برعهده دارد. تمامی جوانان در هر جای كوردستان و خارج از آن میتوانند به صورت فرد یا گروه و اجتماع در آن مشارکت ورزند. در تمامی عرصه‌های اجتماعی برای بالا بردن سطح آگاهی و دانش جوانان و مشارکت پویای آنان، آموزش و سازماندهی برای اجرایی‌نمودن پروژه‌های خودمدیریتی جوانان را مبنا قرار می‌دهد. بر علیه جنسیت‌گرایی، مردسالاری، پیرسالاری، ذهنیت مدرنیته‌ی کاپیتالیستی، قدرت‌گرایی و ازخودبیگانگی فرهنگی جوانان کورد مبارزه می‌نماید. جنبش جوان در هماهنگی با مدیریت ارگان‌ها و حوزه‌های KODAR به صورت خودویژه خود را در آن نهادها سازماندهی می‌نمایند. عالی‌ترین ارگان تصمیم‌گیری آن کنگره می‌باشد و ارگان اجرایی آن کوردیناسیون می‌باشد. اعضای آن، هم در برابر ارگان‌های خود و هم در برابر ارگان‌های KODAR مسئول هستند.
ـ مادهی بیستم
احزاب و سازمان‌های سیاسی:
١. احزاب سیاسی آزادانه تاسیس می‌شوند و مبانی تاسیس، کار و فعالیت خود را بر مبنای اساسنامه تنظیم می‌کنند و KODAR هیچ مسئولیتی در قبال سیاست‌های احزاب ندارد.
٢. همه‌ی قوانین و ضوابط احزاب بایستی به صورت شفاف با خلق در میان گذاشته شود. احزابی که نسل‌کشی فیزیکی‌ـ فرهنگی، استثمار دین و علوم پوزیتیویستی، جنسیت‌گرایی، فاشیسم، دیکتاتوری و خشونت‌گرایی را مشروع و مباح می‌نمایند مشروعیت ندارند.
ـ مادهی بیست‌ویکم
موسسه‌ها و انجمن‌ها:
با هدف چاره‌یابی مشکلات اجتماعی از طریق پیشبرد دموکراسی، حقوق بشر و محافظت از محیط زیست و مبارزه با معضلات اجتماعی از جمله ترویج فقر، بیکاری، فحشا و اعتیاد تاسیس می‌گردند. اجرای موثر و به وقت ضوابط دموکراتیک را اساس می گیرند.
ـ مادهی بیست‌ودوم
اتحادیه‌ها:
می‌توان اتحادیه‌های تولید، مصرف، حفاظت از محیط زیست، زنان و جوانان، ارتباط میان شهرداری‌ها را در هر حوزهی زندگی اجتماعی بنیانگذاری نموده و آنها را توسعه داد. در هر جایی که تاسیس شده‌اند امکان انجام کارها را از راه مشورت و نظارت فراهم می‌آورند. در حالات فوق‌العاده به‌عنوان نیروهای مشاور و تعیین‌شده نقش خویش را ایفا می‌نمایند.
ـ مادهی بیست‌وسوم
سندیکا و تعاونی:
موسسات دموکراتیکی هستند که دولت‌گرا و قدرت‌گرا نبوده و بر اساس مفهوم سندیکا و تعاونی دموکراتیک و آزاد فعالیت نموده و نسبت به تنظیم کار و تولید اقدام می‌نمایند. سندیکاها، نهادهایی هستند که جهت رواج ذهنیت اقتصادی دموکراتیک و زیست‌محیط‌گرا پیشاهنگی می‌نمایند تا در کنار رسیدگی به امور خود، کار و فعالیت اجتماعی را هم انجام دهند. با ایجاد سازماندهی دموکراتیک در حوزه‌های اقتصادی، با کار و تلاش در روند شکل‌گیری ذهنیت جامعه‌ی دموکراتیک مشارکت می‌نمایند. واحدهای کارای اقتصادی بنیان می‌نهند و مشوق آنها می‌گردند. تلاش می‌کنند افراد و گروه‌هایی که دارای امکان کار و یا صاحب کارخانه باشند به دیگران کمک نمایند تا بدین شکل ذهنیت و فرهنگ اقتصادی جوامع را گسترش دهند. برای بنیانگذاری و توسعه‌ی فدراسیون دموکراتیک کار، تلاش می‌کنند. با نیروهای بین‌المللی کار و زحمتکشان همکاری نموده و فعالیتی منطقه‌ای و بین‌المللی انجام داده و به سازماندهی مشترک روی می‌آورند.
فصل هفتم
نظام اقتصادی و مالی
ـ مادهی بیست و چهارم
١. مدیریت بخش نظام اقتصادی و مالی KODAR برعهده‌ی حوزهی اقتصادی و مالی می‌باشد. بر اساس برنامه‌ی اقتصادی سالانه فعالیت‌های خویش را به انجام می‌رساند و در راستای ایجاد خودمدیریتی اقتصادی و مبارزه با ترور اقتصادی دولت به مبارزه می‌پردازد.
٢. نظام اقتصادی جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد که در مقابله با اشغال اقتصادی اجرا می‌شود را بنیان نهاده، با اقتصاد دولتی و خصوصی وابسته به دولت و همچنین با اقتصادی سودمحور مبارزه می‌نماید.
٣. خودمدیریتی اقتصادی، در صورت احترام از سوی دولت می‌تواند با نهادهای اقتصادی دولت به تفاهماتی برسد.
٤. در برنامه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی خویش، صنعت زیست‌محیط‌گرا و اقتصاد کومونال را مبنا قرار می‌گیرد.
٥. تجارت و رقابت صحیح میان نهادهای اقتصادی برای اقتصادی کارآمد مبتنی بر رفع نیازهای جامعه را گسترش داده و تجارت مبتنی بر کسب سود و سرمایه‌ی صِرف را نمی‌پذیرد.
٦. کسب پول از طریق پول را نااخلاقی‌ترین شیوه‌ی تجارت می‌داند. خودمدیریتی اقتصادی مانع از استثمار دستمزد از چنین طریق می‌شود.
٧. حفاظت از خاک، مراتع و درختکاری را امری اخلاقی می‌شمارد. کار در این حوزه‌ها را فعالیتی مقدس و اخلاقی می‌داند.
٨. در روستاها و نواحی غیرشهری، توسعه‌ی کشاورزی و دامداری را با شرط حفظ محیط‌زیست رواج داده و شرکت‌های تعاونی تولیدی در این عرصه‌ها را تأسیس و ترویج می‌نماید.
٩. به نگهداری از منابع اقتصادی روزمینی و زیرزمینی و بهره‌برداری بهینه از آن برای رفع نیازهای جامعه اقدام می‌کند.
١٠. از تعاونی‌ها و نهادهای اقتصادی‌ای که در راه توسعه‌ی تولید اقتصادی و بهینه‌نمودن آن اقدام می‌کند حمایت به عمل می‌آورد.
١١. در کلیهی فعالیت‌های خویش با توجه به نیاز از اکوتکنولوژی استفاده می‌نماید و اجازه نمی‌دهد تکنولوژی در تقابل با محیط‌زیست قرار گیرد.
فصل هشتم
نظام عدالت اجتماعی
ـ مادهی بیست و پنجم
در تمامی حوزه‌های فعالیتی در جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد شرق کوردستان، خویش را نهادینه نموده و نظام عدالت اجتماعی تأسیس می‌گردند. دیوان عدالت، امر دادرسی را مطابق با اصول جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد اجرایی می‌سازد. دیوان عدالت، مرجع صدور حکم نیست ولی در مورد دعاوی‌ای که احتیاج به چاره‌یابی عملی دارند می‌تواند حکم صادر نماید. بیش از صدور حکم، نقش دیوان عدالت برقراری صلح و آشتی و رفع اختلافات میان طرف‌های درگیر می‌باشد. همچنین مسئولیت حل اختلاف میان نهادهای KODAR را دارا است. موظف است در حیطه‌ی فعالیت خویش از اصول و مبانی KODAR صیانت به عمل آورده و بر اجرایی‌شدن صحیح قرارداد KODAR در تمامی نهادها و حوزه‌ها نظارت به عمل آورد. اعضای دیوان عدالت از سوی کنگرهی KODAR برگزیده شده و تعداد افراد تشکیل‌دهنده‌ی هر نهاد دیوان عدالت به نیازهای حوزهی مسئولیتی‌شان بستگی دارد. اعضای دیوان عدالت خارج از کنگره نیز از سوی مجالس خلق در مناطق مخلتف برگزیده شده و در صورت نبود مجلس خلق، از سوی نهادهای دموکراتیک خلق انتخاب می‌شوند که با حفظ خودویژ‌گی‌هاشان نسبت به قرارداد KODAR مسئول می‌باشند.
ـ مادهی بیست‌و‌ششم
دیوان عدالت:
الف‌ـ دیوان عالی عدالت KODAR، به کلیهی جریان‌های محاکمه در تمامی عرصه‌های شرق کوردستان و حوزه‌های KODAR رسیدگی می‌نماید. از 5 عضو اصلی و ٣ عضو علی‌البدل تشکیل شده و اعضای آن از سوی هیئت رئیسه‌ی کنگرهی KODAR، مجمع عمومی کنگرهی KODAR و یا با معرفی و امضای پانزده نفر از اعضای مجمع عمومی نامزد می‌گردد. دیوان عالی KODAR بر احکام صادره از ناحیه‌ی دیوان‌های عدالت مناطق مختلف و حوزه‌های KODAR نظارت می‌کند. دیوان عالی عدالت، مرجع تصمیم‌گیری نهایی در صورت اعتراض به حکم دیوان عدالت مناطق و حوزه‌های KODAR می‌باشد. دیوان عالی عدالت مطابق با قرارداد اجتماعی و اساسنامهی کاری خود کار می‌کند.
ـ مادهی بیست‌وهفتم
بـ حق دفاع: حق دفاع، حق مسلم هر کسی و حقی مقدس است. هر شخص و یا گروه از حق دفاع از خود در مقابل شکایت دیگران برخوردار است و می‌تواند به منظور دفاع از خود وکیل تعیین نماید.
ـ مادهی بیست و هشتم
تصمیمات مربوط به جنگ و صلح:
الف‌ـ در صورت هجوم نظامی به جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد شرق کوردستان، استثمار سیاسی كوردستان، ترور اقتصادی جامعه و هجوم به نهادهای خودمدیریتی اقتصادی و نسل‌کشی فرهنگی و فیزیکی، حق استفاده از دفاع مشروع الزامی است.
بـ در صورت بروز شرایط فوق‌العاده‌ی امنیتی، مجمع عمومی کنگرهی KODAR با رای اکثریت نسبی اعضاء تصمیم به اعلان جنگ تدافعی می‌گیرد.
جـ در وضعیت جنگی، بر مبنای چاره‌یابی مسئله کورد از طریق راهکارهای دموکراتیک، سعی در تلاش برای آتش‌بس و برقراری صلح و آشتی دارد.
دـ در صورت عدم امکان تشکیل مجمع عمومی کنگرهی KODAR، در موارد مرتبط با جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد شرق كوردستان، تصمیم به جنگ یا صلح، عقد معاهده و قراردادهای دوجانبه، با مشارکت هیئت رئیسه‌ی کنگرهی KODAR و جنبش جوانان و جنش زنان، شورای مدیریت، حوزه‌ها و نهادهای تصمیم‌گیری و اجرایی، اختیارات تصمیم‌گیری و اجرایی برابر با مجمع عمومی را خواهند داشت.
فصل نهم
احکام مشترک
ـ مادهی بیست‌ونهم
مبانی و ضوابط دموکراتیک:
١. نظام KODAR بر پیشبرد جامعه‌ای سامان‌مند و دموکراتیک استوار است. از این رو، تشکیل و گسترش مجالس، سازماندهی‌ها، تشکلات و نهادهای بومی و محلی در تمامی عرصه‌ها و حوزه‌ها به شرطی که تصمیمات هر یک از آنها به زیان کلیت جامعه نباشد، مجاز است.
٢. تمامی اعضای ارگان‌های مدیریتی از طریق انتخابات منتصب می‌گردند. تمامی مدیریت‌های انتخاب‌شده، از طریق نهادهایی نظارتی اجتماعاتی که رای داده‌اند، در صورت عدم اجرای صحیح مسئولیت‌ها و وظایف‌شان و یا ناکارآمدی میتوانند خلع مسئولیت شوند.
٣. نظام ریاست مشترک را به‌عنوان یک اصل دایر بر برابری (ضمن در نظر گرفتن تفاوت‌مندی) زن و مرد می‌پذیرد.
٤. در همه‌ی حوزه‌های فعالیتی مشارکت برابر و یکسان زن و مرد را مبنا قرار می‌دهد.
٥. در روند تصمیم‌گیری و اجرا، خودمدیریتی و خودویژگی زنان، جوانان، تنوعات اتنیکی، فرهنگی و اعتقادی را لحاظ می‌نماید.
٦. تمامی حوزه‌ها و نهادها، به انتقادات و پیشنهادات جامعه رسیدگی نموده و خلق را از چند و چون فعالیت‌های خویش آگاه می‌نماید.
٧. در جامعه‌ی دموکراتیک و آزاد شرق كوردستان، والاترین ارگان تصمیم‌گیری، خلق بوده و حوزه‌ها و نهادهای اجرایی موظف به عملی‌سازی تصمیمات ماخوذ از سوی مجالس خلق می‌باشند. دیوان عدالت بر همخوانی و هماهنگی این تصمیمات با مفاد قرارداد اجتماعی نظارت می‌کند.
٨. در صورتی‌که مسئولان حوزه‌ها و نهادهای اجرایی در انجام وظایف خویش کوتاهی نمایند و یا تخطی صورت دهند، پس از سلب مسئولیت به دیوان عالی عدالت معرفی می‌گردند.
٩. هیچ حوزه، نهاد یا فردی، حق مداخله یا مانع‌سازی در امور همدیگر و یا خارج از حوزهی کاری خویش بخش‌نامه‌ای در مورد نهادها و حوزه‌های دیگر صادر کنند را ندارند.
١٠. در صورتی‌که قوانین و اساسنامهی تصویبی از سوی حوزه یا نهادی با قرارداد KODAR مغایر باشد، فاقد اعتبار اجرایی خواهند بود.
١١. تمامی حوزه‌ها، نهادها و ارگان‌ها از طریق مکانیسم گزارش‌نویسی و بخش‌نامه در هماهنگی و اتحاد می‌باشند. در مشارکت دموکراتیک ابتکار عمل فردی و جمعی، اساس است.
ـ مادهی سی‌ام
ضوابط تغییر در قرارداد:
با درخواست ریاست مشترک KODAR، دیوان کنگرهی KODAR، شورای اجرایی و یا با درخواست حداقل ٥١ عضو مجمع عمومی می‌توان لایحه‌ی تغییرات در قراداد KODAR را ارائه نمود. پیشنهادات در نشست‌های مجمع عمومی KODAR مطرح گشته و بایستی به تایید اکثریت نسبی همه اعضا برسد.
