تجارب و درس‌های آموزنده سیاسی، علمی و انسانی روژاوا!
بهرام رحمانی
bahram.rehmani@gmail.com
در پنج شش سال گذشته، کانتون‌های سه‌گانه روژاوا با فراز و نشیب فراوانی در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و نظامی مواجه بوده‌اند. در رویارویی با بسیاری از چالش‌های بالقوه کنونی و آینده، سیستم خودگردان مدیریتی و شورایی به‌عنوان دستاورد و سرمایه‌ای مهم و ضروری در تلاش برای تحقق اهداف انسانی و اجتماعی و سیاسی مساوات‌طلبانه و آزادی‌خواهانه، تلقی شده و مهم‌ترین درس و تجربه برای پیش‌برد اهداف و برنامه‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و واقعیت‌بخشیدن به رویاها و آرمان‌های زیبا و دل‌پذیری نه تنها برای مردم روژاوا، بلکه برای مردم منطقه و هر جامعه‌ای محسوب گردیده است.
چالش‌های بزرگ جهانی و منطقه‌ای در تمامی ابعاد وسیع جامعه، چشم‌اندازی از ضرورت نوآوری، خلاقیت و ابداع را در مقابل ما قرار می‌دهد. چگونه ممکن است این چالش‌های بزرگ، توجه سیاست‌گزاران آگاه و مسئول و انسان‌دوست را جلب نکند؟
برای رسیدن به آروزها و اهداف عالیه انسانی، باید با تنش‌های اصلی روبه‌رو شد و بر آنان فائق آمد، تنش میان جوامع جهانی و منطقه‌ای و کشوری و محلی، تنش‌های همگانی و فردی، تنش میان سنت و تجدد، تنش میان طبقات، تنش میان اهداف دراز‌مدت و کوتاه‌مدت و بالاخره تنش میان رشد و توسعه فوق‌العاده فرهنگ و دانش سیاسی و اجتماعی و ظرفیت تطابق طبیعت و بشر با آن و در نهایت، عامل اتحاد و همبستگی انسانی میان واقعیات و معنویات و مادیات است. غالبا تغییر جهان موجود، بدون شناخت آن‌ها برای دست‌یابی به‌آرمان‌ها و ارزش‌هایی را که نیاز واقعی و ضروری بشریت است امکان‌پذیر نیست. همه ما آرزوهای قشنگی در سر می‌پرورانیم اما کم‌تر درباره تحقق آن گام‌های عملی بی‌وقفه و پیگیر برمی‌داریم. در این‌جاست که وظیفه متعالی سیستم فکری و آموزشی و اهمیت جایگاه آن مشهود و مشخص می‌گردد و این گفته اغراق نیست که بقای خلاق انسان‌ها، به‌پیکار و مبارزه برای زندگی بهتر و بهتر بستگی دارد.
رسالت مبارزه تاریخی، توان بخشیدن به‌فرد فرد انسان‌ها در جهت رشد و توسعه و شکوفایی خلاقیت‌ها و استعدادها و نیز شناخت توانمندی‌های خلاق خویش است و بی‌تردید این هدف بر سایر اهداف آن، ارجحیت دارد. حصول این هدف هر چند سخت و دشوار و طولانی است، اما در جهت جستجوی جهانی عادلانه‌تر برای زیستن و رسیدن به‌یک جامعه متحدتر و انسانی‌تر، ضروری محسوب می‌شود. این امر زمانی تحقق خواهد یافت که همه چیز و همه کس سر جای خود قرار گیرد.
در این میان، بهره‌گیری صحیح از تجارب و دستاوردهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی واقع‌بینانه و به‌دور از هرگونه تعصب کورکورانه می‌تواند دگرگونی‌های مثبتی را در سیستم فکری فرد و جامعه ایجاد کند. کوشش در جهت تغییر شرایط سخت و نابرابر و فاجعه‌بار موجود، قبل از هرگونه اقدامی ضرورت دارد که راهکارها و طرح‌ها و ویژگی‌ها و رشد کارا و اثر بخش، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل و روشنگری قرار گیرد.
***
در جهان امروز، به یمن انقلاب عظیم انفورماتیک، اخبار و گزارشات و تحلیل‌ها از انحصار دولت‌ها خارج شده است به‌همین دلیل، در چند سال اخیر به‌ویژه در محاصره کانتون کوبانی توسط تبه‌کاران وحشی گروه تروریستی اسلامی «داعش» و مقاومت تحسین‌برانگیز و قهرمانانه پیکارگران جوان و زن و مرد کوبانی و حامیان آن‌ها، شهرت و آوازه روژاوا در سطح کره زمین، آن‌چنان پیچیده که توجه همگان را به مبارزه بر حق و عادلانه و قوانین به غایت انسانی خود، آن هم در قلب خاورمیانه پرتلاطم و حکومت‌ها جانی، جلب کرده است.
از همین چند ماه پیش، سازمان‌ها و نهادها و عناصر سیاسی کرد سوری به‌همراه نمایندگانی از نیروهای عرب، آشوری و ترکمن شمال سوریه که به‌همراه یکدیگر علیه داعش و دیگر متجاوزان و جنگ‌طلبان مبارزه می‌کنند؛ گام مهم دیگری در تثبیت مناسبات شورایی و دموکراسی مستقیم برداشته‌اند و در کنفرانسی در رمیلان تاسیس نظام فدرال دموکراتیک را در شمال سوریه و در مناطق تحت کنترل نیروهای سوریه دموکراتیک با عنوان فدراسیون شمال سوریه اعلام کردند. و اکنون نیز نمایندگان منتخب مردم روژاوا، قرارداد اجتماعی جدیدی را به تصویب رسانده‌اند که به‌زودی منتشر خواهد شد.
شورای موسسان دارای ریاست مشترک بوده و متشکل از 31 عضو است. در حال حاضر هریک از «هدیه یوسف» و «منصور السلوم» ریاست این مجلس را برعهده دارند. وی، در دومین نشست بررسی پیش‌نویس قرارداد اجتماعی قبل از تصویب نهایی آن در شهر رمیلان شرکت کرد.
منصور السلوم رئیس مشترک مجلس موسسان نظام فدرال دمکراتیك شمال سوریه در دومین نشست بررسی پیش‌نویس قرارداد اجتماعی قبل از تصویب نهایی آن در شهر رمیلان شرکت کرد.
شورای موسسان نظام فدرال دمکراتیك شمال سوریه در چند ماه گذشته با همکاری کمیتەهای مربوط و گفتگو با تنوعات هویتی ساکن منطقه، پیش‌نویسی تحت نام «قرارداد اجتماعی» آماده کرده که همان «قانون اساسی فدراسیون شمال سوریه» خواهد بود. پیش از تصویب نهایی این پیش‌نویس در روز سه‌شنبه 27 دسامبر 2016، دومین نشست بررسی آن در شهر رمیلان برگزار کرد.
منصور السلوم رییس مشترک مجلس موسسان فدراسیون دمکراتیك شمال سوریه طی سخنرانی در این نشست ابتدا پیروزی نظامی و سیاسی و اداری مردم روژاوا- شمال سوریه تاکنون را تبریک گفت.
وی گفت در نخستین نشست مجلس موسسان در ماه مارس 2016 بر دوستی خلق‌ها، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، قبول دمکراسی و الگوی ریاست هم‌زمان یک زن و یک مرد بر نهادهای تصمیم‌گیرنده تاکید شده است.
منصور السلوم گفت که کمیتەهای مسئول تدوین پیش‌نویس قرارداد اجتماعی طی تماس با همە اقشار اجتماع اقدام به جمع‌آوری مطالبات و پیشنهادها کردەاند تا به این نحو اراده همە خلق‌ها در پیش‌نویس دخیل شود.
وی با اشاره به‌حمله ترکیه به شمال سوریه برای جلوگیری از تثبیت فدراسیون دمکراتیك در آن تاکید کرد این که حمله طی توافقی جمعی میان ترکیه، سوریه، روسیه و ایران انجام شده و ترکیه بخشی از خاک شمال سوریه را اشغال کرده است.
منصور السلوم گفت طبق این توافق ترکیه می‌تواند پس از کنترل جرابلس به‌سوی باب پیشروی کند به‌شرطی که مخالفان مسلح وابسته به آن حلب را واگذار کنند.
رییس مجلس موسسان نظام فدرال دمکراتیك شمال سوریه با این وجود تاکید کرد که کلید حل بحران سوریه همان پروژه فدراسیون آن‌هاست که ضامن یک‌پارچگی سوریه و اتحاد خلق‌ها بوده و آن را اجرا خواهند کرد.
صالح مسلم، رییس حزب دموکراتیک کردهای سوریه گفت: «ما در نشست رمیلان درباره گسترش نظام فدرالی در شمال سوریه صحبت نکردیم و هیچ‌گونه مقدمه‌چینی برای اعلام تشکیل «کردستان سوریه» وجود ندارد، با این حال از منظر آینده‌پژوهی و از آن‌جا که خودگرانی کردها در سوریه تاکنون چند بار مطرح شده است و کشورهایی هم‌چون انگلیس و آمریکا آن را مطرح کرده‌اند، تحلیل پیش رو در پی پاسخ‌گویی به این سئوالات است که آیا فدرالیسم دموکراتیک کردستان سوریه امکان‌پذیر است؟ بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای چه رویکردی نسبت به این مسئله خواهند داشت؟
صالح مسلم، هم‌چنین در مصاحبه با روزنامه فرامنطقه‌ای الحیاة حصول هرگونه تغییر در خصوص مساله کردها را بعید دانست و گفت: «طرح تشکیل دولت فدرالی تا زمانی که سازمانهای سوری با ما باشند، ادامه دارد.»
وی افزود: «ما از تشکیل دولت فدرال در شمال سوریه و متصل ساختن اقلیم‌های شمال دست برنخواهیم داشت و عفرین نیز دیر یا زود به این منطقه می‌پیوندد.»
در همین حال، إلهام أحمد، رییس مشترک «شورای دموکراتیک سوریه» با این مواضع صالح مسلم هم‌سو بوده و در مصاحبه به الحیاة گفته است: «مناطقی که داعش اشغال می‌کند، هدفی برای نیروهای دموکراتیک سوریه از جمله مناطق میان منبج(شرق حلب) و عفرین خواهند بود.»
وی تصریح کرده است: «آن‌طور که آنکارا می‌خواهد، هم‌گرایی میان روسیه و ترکیه تاثیر منفی بر ما نخواهد داشت به‌ویژه این که طرح فدرالی و جغرافیایی برای تمام سوریه است. ابرقدرتی چون روسیه علیه قدرت پیشروی هم‌چون نیروهای ما که نقش گسترده‌ای در بیرون راندن داعش دارند، نخواهد ایستاد. اما تاثیر بر مخالفان سوری بیش‌تر خواهد بود که تمام حساب خود را بر ترکیه باز کرده‌اند.»
آنکارا پیش‌تر الحاق منطقه خودگردان در کانتون جزیره و کانتون کوبانی در شرق رود فرات و کانتون عفرین در غرب این رود را خط قرمز به‌شمار آورده بود. چرا که این نگرانی را دارد که فدرالیسم دموکراتیک روژاوا، امیدهای کردهای جنوب شرق ترکیه را نیز زنده کند.
رهبران اتحاد دموکراتیک سوریه و شورای دموکراتیک سوریه معتقدند که توازن‌های بین‌المللی و وضعیت کردها در میدان نبرد اجازه بازگشت به‌عقب را نمی‌دهد. آن‌ها در مطرح کردن طرح پیش‌نویس قانون اساسی فدرال نیز تلاش کرده‌اند. این پیش‌نویس شامل 85 ماده می‌شود.
به‌موجب این پیش‌نویس، شورای اجرایی و دیگری مجلس شعب(پارلمان) و هیات‌ها(وزارتخانه‌ها) تشکیل می‌شوند که شامل وزارت خارجه و دفاع است و نیروهای دموکراتیک سوریه نیروهای دفاع مسلح در فدرالی دموکراتیک شمال سوریه هستند.
بنا به‌گفته‌های هدیه یوسف، رییس شورایی 151 نفری که طرح که قرارداد اجتماعی را تصویب کرده‌اند، برابر با قانون اساسی است.
وی در پیامی مکتوب به‌رویترز، نوشته است: «ما با تمام سازمان ها و جناح‌های سیاسی درباره محتوای طرح گفت‌وگو کرده‌ایم و پیش‌نویس با اتفاق نظر نوشته شده و به‌همین خاطر من انتظار دارم که طرح تصویب شود.»
او می افزاید: «ما از طریق این قرارداد راه‌های آغاز تشکیل نهادها و نظام اجرایی مان را به‌شکل شفافی بیان و زمینه‌سازی برای برگزاری انتخابات را آغاز می‌کنیم.» ابتدا انتخابات برای تعیین دولت های منطقه‌ای برگزار می‌شود و پس از آن انتخابات برای تعیین دولت مرکزی.
هدیه یوسف رییس مشترک فدرالیسم دموکراتیک شمال و غرب سوریه، طی گفتگو با کردپرس از عزم این منطقه برای نهایی شدن سیستم فدرالیسم دموکراتیک در کردستان سوریه خبر داد و خاطرنشان کرد که نوشتن پیش‌نویس قانون اساسی این منطقه به‌پایان رسیده است. وی هم‌چنین به‌تلاش‌های این منطقه برای اتصال سه کانتون شمال سوریه اشاره کرد و بر همین اساس گفت که طرحی برای رسیدن به دریا ندارند.
مشروح مصاحبه با هدیه یوسف به شرح زیر است:
– خانم یوسف قوانین مربوط به سیستم فدرالیسم دموکراتیک توسط چه کسانی نوشته شده است؟
ما سیستم فدرالیسم دموکراتیک را بعد از رایزنی با نیروهای سیاسی،اجتماعی و جامعه مدنی قبول کردیم و مبادرت به اعلام آن نمودیم.به همین خاطر مجلس موسسانی با حضور 151 نفر به‌وجود آمد. این مجلس در درون خود گروهی 31 نفری تشکیل داد و این ۳۱ نفر مسئولیت مدیریت مجلس موسسان را بر عهده گرفتند و وظیفه مهم تهیه قانون اساسی(قرارداد اجتماعی) به آن‌ها محول گردید. الان دسته مدیریت مجلس موسسان پیش‌نویس قانون اساسی را آماده نموده و آن را برای مشاهده همه نیروهای سیاسی و اجتماعی در سایت‌ها و رسانه سیستم فدرالیسم دموکراتیک و خودمدیریتی‌های دموکراتیک منتشر کرده و از همان زمان نیز از همه بخش‌های جامعه، مجمع‌ها، موسسات، نهادها، مدیریت‌ها، نیروهای سیاسی خواسته شده تا نظرات خود را اعلام کنند و در تهیه آن حضور داشته باشند.
– مردم تاچه اندازه در تهیه این قانون نقش دارند؟
مسلما سیستم ما یک سیستم جامعه محور است و مردم بنای اصلی آن را می گذارند. دلیل این که ما قبل از انجام رفراندوم آن را منتشر کرده‌ایم تا مردم نظرات خود را ارائه دهند این است که همگان بدانند قانون اجتماعی ما در سیستم فدرالیسم دموکراتیک بر چه اساسی بنیاد نهاده شده است. طبیعتا قبل از این که این قانون نوشته شود از همه بخش‌های جامعه خواسته بودیم که نظر خود را به ما منتقل کنند.
– با توجه به این مطلبی که عنوان کردید، مردم چگونه می‌توانند در وضع قوانین دخالتی داشته باشند؟
الان هم که نوشتن پیش‌نویس قانون فدرالیسم دموکراتیک تمام شده است، برای این که جامعه از قوانین سیستم فدرالیسم و موقعیتی که در آن به‌سر می‌بریم مطلع شوند، ضروری است همه آن را بخوانند و نظرات مختلف خود را برای ما ارسال کنند تا در نشست‌های آخر دسته مدیریت مجلس موسسان، نظرات به نقد و بررسی گذاشته شوند و پس از بررسی اگر لازم شد آن بخش از قوانین که مورد نظر نیروهای سیاسی و اجتماعی است تغییر نماید.
– آیا زمان رفراندوم قانون اساسی مورد نظر شما مشخص است؟
دسته مدیریت مجلس موسسان پس از بازبینی پیش‌نویس آن را به مجلس موسسان می‌فرستد تا مجلس زمان‌بندی را مشخص کرده و قوانین برای انجام رفراندوم و نظر نهایی مردم به رای گذاشته شود.
– شما برنامه‌ای برای اتصال سه کانتون شمال سوریه(جزیره، کوبانی، عفرین) دارید.
سیستم فدرالیسم برای همه کانتون‌ها لازم الاجراست و حتی نواحی که در پروسه آزاد سازی، قرار می‌گیرند اگر بخواهند وارد سیستم شوند آن‌ها را نیز دربر خواهد گرفت. این موضوع در قانونی که تهیه شده نیز آمده و تاکید شده، نواحی که آزاد می‌شوند براساس خواست خود می‌توانند به سیستم فدرالیسم شمال و غرب سوریه اضافه شوند. هم‌اکنون فاصله محدودی بین کانتون کوبانی و جزیره، آزاد نشده و در دست تروریست‌هاست. ما تلاش‌های خود را برای آزادساری این مناطق انجام می‌دهیم تا بتوانیم کاتتون کوبانی و کانتون عفرین را به‌هم متصل کنیم لذا تلاش‌هایمان در این راستا هم‌چنان ادامه دارد.
– آیا در بین سیاست‌مداران و استراتژیست‌های کردستان سوریه، طرحی برای رسیدن به دریا وجود دارد؟
نه. ما در حال حاضر طرحی برای رسیدن به دریا نداریم. البته اگر مردم مناطقی که در نزدیک دریا قرار دارند بخواهند، این شرایط برای آن‌ها در قانون لحاظ شده تا وارد سیستم فدرالیسم دموکراتیک شوند هم‌چنان‌که که ما در پیش‌نویس قانون اساسی ذکر کرده‌ایم که هر کس تمایل داشته باشد می‌تواند به سیستم ما بپیوندد.
سازمانهای کرد و غیرکردی از زمان آغاز جنگ سوریه در سال 2011 میلادی، به‌عنوان بهترین سازمانهای سازماندهی‌شده در این درگیری‌ها پیکار بی‌نظیری کرده‌اند و قوانین بی‌نظیری نیز با دخالت مستقیم مردم تدیون کرده‌اند. یگان‌های حفاظت و یا مدافع خلق، کنترل سه کانتون را در شمال سوریه را در دست دارند.
زمانی که نمایندگان مناطق شمالی تحت کنترل نیروهای مردمی و دموکراتیک روژاوا، به‌ایجاد «سیستم دموکراتیک فدرال روژاوا» رای دادند، واشنگتن نسبت به‌ایجاد یک منطقه در درون سوریه اعتراض و مخالفت کرد.
یوسف 43 ساله، به رویترز گفته است؛ تصمیم برای ایجاد یک دولت فدرال با افزایش پس‌گیری مناطق از داعش از جمله شهرهای عرب‌نشین شکل گرفت.
وی در این باره توضیح می‌دهد: اکنون پس از آزاد سازی مناطق متعدد، ما به سیستم گسترده‌تر و جامع‌تری نیاز داریم تا بتواند پیشروی در منطقه را تضمین کند. این آزادسازی‌ها هم‌چنین به تمامی سازمان‌ها این حق را می‌دهد تا خود را نشان و دولت خود را تشکیل دهند.
یوسف که پیش از آغاز جنگ سوریه به‌دلیل عضویت در یک سازمان زیرزمینی، دو سال را در زندان دمشق گذرانده بود، امروز هر گونه ادعا را در این باره که کردها به‌دنبال جدایی‌طلبی هستند، رد می‌کند.
کردها به‌عنوان بزرگ‌ترین گروه غیرعرب در سوریه تا سال 2011 از سوی دولت با تبعیضی سیستماتیک مواجه بودند. اقلیت‌های کرد هم‌چنین در ایران و عراق زندگی می‌کنند و در شمال عراق توانسته‌اند تا یک دولت منطقه‌ای شکل دهند.
یوسف یکی از روسای شورای 151 عضوی است که کردها، اعراب، ترکمان‌ها، آشوری‌ها و سایر سازمان‌ها در آن عضویت دارند و وظیفه آن تصویب قانون اساسی جدید با نام «توافق اجتماعی» است. همان‌طور که در بلا اشاره کردیم تهيه پیش‌نویس این قانون اساسی پس از دیدارهای مشاوره‌ای بین گروه‌های مختلف آغاز منتشر شده است
چنین دیدارهایی تاکنون در شهر الشدادی، که تازه از کنترل داعش خارج شده و هم‌چنین شهر سرین در غرب رود فرات در استان حلب برگزار شده است.
یوسف درباره این دیدارها می‌گوید که «تاکنون مثبت بوده‌اند.»
با وجود این‌که هنوز باید درباره جزئیات توافق شود به‌گفته یوسف، مدیریت جدید دارای یک شورای قانون‌گذاری خواهد بود. قانون اساسی، هم‌چنین ماهیت روابط بین این مدیریت فدرالی و دولتی را که پس از اصلاحات در سوریه شکل می‌گیرد، مشخص می‌کند.
یوسف ادامه می‌دهد: پس از تصویب این توافق اجتماعی یک انتخابات در منطقه فدرال دموکراتیک برگزار خواهد شد و شورا توسط مردم انتخاب می‌شود.
هم‌زمان با آغاز جنگ داخلی در سوریه، مردم مناطق روژاوا، جبهه سوم خود را در این جنگ گشودند. بزرگ‌ترین حزب روژاوا، یعنی حزب اتحاد دمکراتیک(پ.ی.د) معتقد بود که در برابر خط دولت-ملت ناسیونالیستی حامیان بشار اسد و خط اسلام سیاسی که از سوی مخالفین بشار اسد تبلیغ می‌شد، باید جبهه سومی را شکل داد که نه با دولت بشار اسد باشد و نه با ارتش آزاد و داعش و دیگر مخالفان مذهبی و ناسیونالیست دولت. در پی حملات پیاپی در شهرهای بزرگ سوریه، نیروهای ارتش سوریه از شهرهای کردنشین مرزی خارج شدند و نیروهای کرد، با سازماندهی نیروهای خود، کنترل امور را در این مناطق در دست گرفتند و در این مناطق سیستم خودمدیریتی دموکراتیک اعلام کردند. در ادبیات سیاسی از این تحولات و تغییرات اجتماعی و سیاسی مترتب بر آن به‌عنوان انقلاب «روژاوا» یا انقلاب 19 ژوئیه 2012 یاد می‌شود و نظام سیاسی-اجتماعی برآمده از این رویدادها را خودمدیریتی دموکراتیک می‌نامند. در همین حال نیروهای برآمده از این تحولات و نیز حزب اتحاد دموکراتیک، بارها اعلام کرده‌اند که قصد جدایی از سوریه و تشکیل یک «دولت – ملت» کردی را ندارد و در مقابل خواهان دموکراتیزه شدن سراسر جامعه سوریه بر اساس خط خودمدیریتی دموکراتیک و گذار از دولت – ملت در هر شکل آن(عربی یا کردی) هستند. هم‌چنین قصد ایجاد سیستمی تک‌حزبی را نیز ندارند و هر حزب و سازمان اجتماعی می‌تواند در مسائل سیاسی شرکت داشته و به کنگره خلق بپیوندد و در شوراها و دیگر نهادهای جامعه، حضور فعالی داشته باشد. از ابتدای تحولات در کردستان سوریه، نیروهای مذهبی مسلح به‌خصوص داعش و جبهه النصره و…، برای مقابله با قدرت گرفتن یک نیروی دموکراتیک به‌پیشگامی رزمندگان کرد در این منطقه حساس، به شهرها و روستاها و مردم غیرنظامی حملات وحشیانه و بی‌رحمانه و مداومی آغاز کردند. اغلب این گروه‌های ارتجاعی و تبه‌کار اسلامی که از سوی غرب و ترکیه و عربستان سعودی حمایت می‌شدند و هنوز هم در برخی مناطق این جنگ تحمیلی آن‌ها به‌صورت پراکنده و متمرکز علیه کانتون‌های روژاوا ادامه می‌دهند. اما واقعیت این است که داعش این نیروی تروریستی مخوف اسلامی، برای اولین‌بار نه در مقابل بمباران‌های هوایی ائتلاف به‌رهبری آمریکا، نه ارتش سوریه و حامیانش و نه ارتش عراق، بلکه در کوبانی از سوی نیروهای مدافع خلق زنان و مردان شکست سختی خورد و افول آن نیز از همان تاریخ آغاز شد. حدود 47 گروه جنگ‌طلب در دوره های متفاوت در شش سال گذشته، به روژاوا یورش درآورده‌اند اما هر بار شکست خورده‌اند و مجبور به عقب‌نشینی شده‌اند.
حزب اتحاد دموکراتیک لیست کامل این 47 گروه مرتجع و جنگ‌طلب و تبه‌کار را که به‌روستاها و شهرهای کردنشین سوریه حمله‌ور شده‌اند به‌شرح زیر منتشر کردهاست:
1- داعش 2- جبهه‌النصره 3- تیپ احفاد الرسول 4- تیپ النصیر 5- گردان فتح‌الله 6- تیپ لا‌اله‌الا الله 7- ابن تیمیه 9- گردان علی بن ابی‌طالب 9- گردان الجزیره 10- گردان میرگرد 11- شاخه امنیتی رقه 12- الشام 13- گردان العادیات 14- گردان محمدیه 15- گردان الابرار 16- گردان شداده 17- گردان احرار الخویران 18- گردان جندالحرمین 19- گردان شمال 20- گردان جندالله 21- جوانمردان جربوی 22- گردان احرارالطوافی 23- گردان سرّین 24- گردان اهل‌السنه 25- گردان مارعی 26- گردان عایشه 27- گردان احرارالشام 28- گردان احرار ابو راسن 29- گردان احرار الحرب 30- تیپ انقلابیون رقه 31- گردان اسامه بن زیاد 32- گردان القارعه 33- گردان الموحدین 34- گردان طائفه‌المنصوره 35- گردان الله‌اکبر 36- تیپ الضلال 37- گردان المدینه‌المنوره 38- فداییان انقلاب 39- گردان شهدای الظاهریه 40- گردان شهید حسن الخلف 41- واحدهای ابن القین 42- گردان ملی 43- گردان شهید ابو لطیف ابوالخطاب 44- مجلس نظامی رقه 45- گردان احرارالشدادی 46- گردان انورالحق 47- گردان احرار جبال عبدالعزیز.
کردستان سوریه بر اساس سه کانتون یا بخش، متشکل از کانتون عفرین، کوبانی و جزیره(شامل مناطقی از حسکه و قامشلی) تشکیل شده است. مناطق مورد نظر کردهای سوریه شامل سه استان حلب، رقه و حسکه است. بنابراین کردها مناطق مرزی و شمالی کشور سوریه را در نظر دارند.
از زمان وقوع درگیری‌ها در سوریه، کردها به‌همراه عرب‌ها، ترکمن‌ها، چچن‌ها، سوریانی‌ها و…، جهت دفاع در برابر داعش و هم‌چنین دولت سوریه، اولین سازمانهای نظامی مردمی خود را تشکیل دادند. حزب اتحاد دمکراتیک(پ.ی. د) معتقد بود که در برابر خط ناسیونالیسم و راست سوری و خطی که نیروهای مذهبی دنبال می‌کنند، بایستی خط سومی شکل بگیرد که نه با دولت بشار اسد باشد و نه با ارتش آزاد، داعش و دیگر مخالفان مذهبی و ناسیونالیست دولت باشد.
منطقه کردستان سوریه سرشار از منابع نفتی است که البته اکنون بیش‌تر مناطق نفتی در اختیار داعشی‌ها قرار دارد. منطقه نفتی شدادی که دومین ذخایر منابع در سوریه بعد از جبل الشاعر است و هم‌چنین میادین نفتی مهم رمیلان و جبسه از مناطق مهم در حوزه کردهاست. از سوی دیگر، دسترسی کردها به آب‌های آزاد از طریق ترکیه اهمیت و ویژگی دوم این منطقه را نشان می‌دهد. کردستان عراق محصور در خشکی و دسترسی به آب‌های آزاد ندارد، و از این‌رو کردها روی مزیت دسترسی کردستان سوریه به آب‌ها آزاد حساب باز کرده‌اند.
البته ناگفته نماند که طرفداران اردوغان و بارزانی نیز به‌فکر تدوین قانون اساسی دیگری افتاده‌اند. انجمن کردهای سوریه پیش‌نویس متفاوتی منتشر کرده است. این پیش‌نویس شامل 123 اصل است و به‌منظور گذار از وضعیت فعلی سوریه، در نشستی که 5 جولای 2016 با حضور نمایندگان ایالات متحده و کشورهای اروپایی در ژنو برگزار شده بود، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. در واقع تلاشی در جهت همه آن سناریوهایی سیاهی است که دولت ترکیه و بارزانی، همواره بر علیه روژاوا دنبال می کنند. البته شایان ذکر است که این گرایش، در خود کانتون‌های روژاوا بسیار ضعیف است به‌طوری که در معادلات سیاسی این منطقه حساس، چندان مطرح نیستند.
«مجلس میهنی کرد در سوریه»، موسوم به ENKS که از سوی مسعود بارزانی رییس حزب دمکرات کردستان عراق(پارتی) حمایت می‌شود در پایگاه اینترنتی خود اعلام کرده است که برای کردستان سوریه یک قانون اساسی تهیه شده که از 132 ماده تشکیل شده است و در تدوین و تهیه آن بسیاری از کارشناسان آمریکایی و اروپایی مشارکت داشته‌اند و قرار است این قانون اساسی در نشست اتاق کار ژنو بررسی شود.
پایان دوره قانونی ریاست مسعود بارزانی بر اقلیم کردستان و اصرار پارتی بر ادامه ریاست او، با وجود مخالفت جدی سایر احزاب کردی، تعطیلی چند ماهه پارلمان محلی کردستان عراق در پی اقدام نیروهای وابسته به‌بارزانی در جلوگیری از ورود یوسف محمد صادق رییس این پارلمان به شهر اربیل، اخراج 4 وزیر وابسته به جنبش تغییر(گوران) از کابینه نیچیروان بارزانی، ناتوانی حکومت محلی اقلیم از پرداخت حقوق کارکنان بخش‌های دولتی و خدماتی و تعویق 5 ماهه حقوق آنان که اعتراضات و نارضایتی‌هایی را در پی داشته، تشدید اختلافات بین دولت مرکزی بغداد و حکومت محلی اقلیم کردستان بر سر مواردی هم‌چون: استخراج و صادرات نفت، میزان بودجه اقلیم کردستان و حضور نیروهای پیشمرگه در مناطق خارج از کنترل حکومت محلی اقلیم کردستان، آشفتگی در اقتصاد اقلیم و رشد رانت و فساد سیستماتیک اقتصادی و سیاسی، ادامه درگیری با داعش در برخی مناطق و نیز وجود تهدیدات داعش علیه مناطقی از کردستان عراق، مسئله آزادسازی موصل، حضور پ.ک.ک در برخی از مناطق کردنشین عراق هم‌چون شنگال، مخمور، سعدیه و کرکوک، صدور حکم دستگیری نوشیروان مصطفی رییس جنبش تغییر از سوی دادگاه بدوی اربیل و صف‌بندی و آرایش سیاسی جدید در اقلیم پس از امضای توافق‌نامه اخیر بین اتحادیه میهنی و جنبش تغییر و موضع‌گیری شدید بارزانی‌ها در قبال این توافق تنها بخشی از بحران‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی اقلیم کردستان عراق به‌عنوان الگوی کردهای سوریه برای فدرالی محسوب می‌شود.
در حالی که ده‌هاست که ناکارامدی و شکست الگوی فدرالیسم در اقلیم کردستان عراق، و درگیری‌ها و نزاع خونین در این مناطق ماهیت خود را نشان داده است. بنابراین، تجربه طولانی کردستان عراق، برای اکثریت مردم روژاوا و منطقه، منفی‌ست و جدابیتی برایشان ندارد.
تاکنون بر اساس تقسیم‌بندی جغرافیایی، کردستان سوریه به سه کانتون با مرزهایی غیر ملی و غیرمذهبی به‌نام‌های کانتون جزیره، کانتون عفرین و کانتون کوبانی تقسیم می‌شود که اداره هر یک از این کانتون‌ها بر عهده یک شورای محلی ویژه به‌نام «شورای خلق کانتون» است که در سطح بالاتر مجلس خلق غرب کردستان را شکل می‌دهند. ماموریت نهادهای خودمدیریتی دموکراتیک، تدوین قوانین انتخابات محلی و فراهم‌سازی مقدمات برای برگزاری انتخابات سراسری و تدوین قرارداد اجتماعی(به‌عنوان بدیلی برای قانون اساسی) است. هم‌چنین اداره مسائل سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی کردستان سوریه نیز از دیگر وظایف خودمدیریتی دموکراتیک روژاوا است.
در 17 مارس 2016، مقامات کرد اهل سوریه به‌همراه نمایندگانی از نیروهای عرب، آشوری، ترکمن شمال سوریه که به‌همراه یکدیگر علیه داعش و دیگر متجاوزان به‌مبارزه پرداخته‌اند، در کنفرانسی در رمیلان در کانتون جزیره تاسیس نظام فدرال را در شمال سوریه و در مناطق تحت کنترل نیروهای سوریه دموکراتیک سوریه به‌نام «فدارسیون شمال سوریه» اعلام کرده بودند. کنفرانس رمیلان با انتشار یک متن، روند ایجاد سیستم دموکراتیک در شمال سوریه را تشریح کرده و فدراسیون شمال سوریه را متشکل از سه کانتون جزیره، کوبانی و عفرین اعلام کرد بود.
این مسئله به‌سرعت با واکنش منفی حکومت سوریه، اپوزیسیون و نیروهای منطقه مواجه شد. جان کری، سخن‌گوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به این مسئله گفت: «از مناطق خودگردان و یا نیمه خودمختار در داخل سوریه حمایت نمی‌کنیم.» پس از اعلام نظام فدرالی در شمال سوریه، نظامیان ارتش سوریه در منطقه قامیشلی با نیروهای سوریه دموکراتیک درگیر شده و به‌مواضع حزب اتحاد دموکراتیک حمله کردند.
ادریس نسان، معاون رییس کانتون کوبانی در گفتگو با خبرگزاری اسپوتنیک اعلام کرد که فدرالیسمی که اعلام شده تنها مختص به‌ملت خاصی در سوریه نبوده و شامل تمام ملت‌های شمال سوریه خواهد بود. با ایجاد فدرالیسم سیستم کانتون‌ها از شمال سوریه برداشته خواهد شد. وی هم‌چنین در پاسخ به‌کسانی که این حرکت را در راستای تشکیل کشوری به نام کردستان توسط «پ.ی. د» دانسته‌اند اعلام کرد که ما قصد تجزیه سوریه را نداریم و حتی نام فدرالیسمی که تعیین کرده‌ایم نیز کردستان نبوده، بلکه کنفدراسیون شمال سوریه است. در این فدرالیسم تنها کردها حضور ندارند و تمام ملت شمال سوریه حاضر هستند. هم‌چنین صالح مسلم رییس مشترک حزب اتحاد دموکراتیک(PYD) نیز در گفتگو با روزنامه الشرق‌الاوسط اعلام کرد که سیستم فدرالی در کردستان سوریه برای ایجاد هماهنگی میان جریان‌های موجود در آن منطقه تاسیس شده و کردهای سوریه قصد ندارند تجربه و آزمون اقلیم کردستان عراق را تکرار کنند.
یگان‌های دفاعی خلق
یگان‌های مدافع خلق که عموما با عنوان «ی‌پ‌گ» شناخته می‌شود سازمان نظامی مردمی، متشکل از جوانان مناطق کردنشین سوریه که علیه دولت سوریه و نیروهای مهاجم مذهبی و تروریستی در کردستان سوریه مبارزه می‌کند. تمام اعضای این نیروی نظامی کرد نیستند و جوانان عرب و آشوری منطقه و نیز نیروهایی از نقاط مختلف دنیا در آن می‌جنگند. این سازمان که توسط حزب اتحاد دموکراتیک و شورای ملی کرد تاسیس شده است، مسئول حفظ نظم و حفاظت از جان اهالی مناطق کردنشین سوریه است. ی‌پ‌گ خود را یک نیروی شبه نظامی مردمی به‌شمار می‌آورد.
در ژوئیهٔ سال 2012 نیروهای امنیتی دولت را از سری‌کانی خارج شدند و یگان‌های مدافع خلق این منطقه و هم‌چنین عامودا و عفرین را تصرف کرد. از دسامبر 2012، «ی‌پ‌گ» شامل 88 تیپ نظامی است؛ که بعضی‌هاشان در عفرین، قامشلی، کوبانی و سری‌کانی در حال عملیات هستند.
یگان‌های دفاعی زنان
علاوه بر «ی.پ.گ»، نیروی نظامی دیگری نیز در روژاوا سازماندهی شده که «یگان‌های دفاعی زنان» نام دارد و به‌اختصار «ی.پ.ژ» نامیده می‌شود. تمامی نیروهای این یگان‌ها از زنان تشکیل شده و نقش ارتش مستقل زنان را ایفا می‌کنند. سازماندهی زنان برای دفاع از حود و نیز از حقوق و آزادی‌های زنان از مهم‌ترین جهت‌گیری‌های انقلاب 19 ژوئیهٔ 2012 در روژاوا بوده است.
میزان منابع نفتی «رمیلان»، تقریبا با ذخائر نفتی کرکوک برابر است. یا می‌توان گفت میزان منابع نفت رمیلان به‌تنهایی برابر است با نیمی از منابع نفتی سوریه. از لحاظ جمعیت و وجود منابع طبیعی، رمیلان با اهمیت‌ترین منطقه کردستان سوریه محسوب می‌شود.
کردستان سوریه از ثروت سرشاری برخوردار است و در حال حاضر می‌تواند روزانه در حدود 250 هزار بشکه نفت تولید کند. علاوه بر این‌ها، مقادیر نامعینی نیز ذخایر گازی دارد. تا قبل از آغاز جنگ داخلی، میزان تولید نفت در این منطقه از نصف کل تولید نفت سوریه بیش‌تر بوده است.
در مجموع درآمد سالانه کردستان سوریه حدود 8/10 میلیارد دلار است که برابر است با نصف کل بودجه سوریه در سال 2012 میلادی.
با احتساب تقریبی قیمت کنونی نفت در بازارهای جهانی، این منطقه می‌تواند در هر سال 5/9 میلیارد دلار از فروش نفت، 750 میلیون دلار از فروش زیتون، 372 میلیون دلار از فروش گندم و 230 میلیون دلار از فروش پنبه درآمد داشته باشد.
با توجه به‌در امان ماندن نسبی شهرهای کرد نشین از جنگ داخلی، سرمایه گذاری‌های آینده در این منطقه به جای این‌که صرف بازسازی شود در مسیر آبادانی و توسعه و خدمات و رفاه عمومی منطقه هزینه خواهد شد.
این منطقه، به‌تنهایی 45 درصد کل تولیدات کشاورزی سوریه را تولید می‌کند. سطح زیر کشت در این منطقه مجموعا 18 هزار کیلومتر مربع است. به عبارت دیگر 18 هزار کیلومتر مربع از کل 24 هزار کیلومتر مربع این منطقه را اراضی قابل کشت تشکیل می‌دهد. میزان تولید گندم این منطقه سالانه 4/1 میلیون تن می‌باشد که 37 درصد کل تولید گندم سوریه است. میزان تولید پنبه این منطقه سالانه 273 هزار تن است که 39 درصد کل تولید سوریه را شامل می‌شود. هم‌چنین 15 میلیون اصله درخت زیتون در این منطقه وجود دارد که شامل 23 درصد کل درختان زیتون در سراسر سوریه است.
کردستان سوریه از منابع عظیم آب برخوردار است که شامل ده سد بزرگ با مجموع گنجایش 300 میلیون متر مکعب آب و هشت رودخانه است که یکی از آن‌ها رود فرات می‌باشد. محصولات آبزی این منطقه 55 درصد کل محصولات آبزی سوریه را در بر می‌گیرد.
بدین ترتیب، منطقه خودگردان دموکراتیک روژاوا، که در سال 2011، طی یک «قرارداد اجتماعی» در قالب سه کانتون ضددولتی و ضدکاپیتالیستی اعلام موجودیت کرده است تاکنون دستاوردها، درس‌ها و تجارب بسیار ارزنده مبارزاتی و سازماندهی اجتماعی را با اتکا به مناسبات شورایی و دموکراسی مستقیم در مقابل همه پیکارگران و نیروهای برابری‌طلب، چپ و کمونیست قرار داده است.
در چنین روندی به‌نظر من، پیکار مردم کرد در هر سه کشور سوریه، ترکیه و ایران، مبارزه‌ای طبقاتی و ضدسرمایه‌داری و مبارزه‌ای بر حق و عالانه است. و رگه‌هایی از این نوع مبارزه در کردستان عراق نیز وجود دارد. نیروهای روژاوا در شش سال گذشته، با وجود حملات نیروهای ارتجاعی هم‌چون داعش و ارتش ترکیه و حامیان آن، حکومت مرکزی سوریه و…، موفق شدند یک مدل سیاسی در قرن بیست و یکم و در میان دنیای سیاه خاورمیانه تاسیس کنند و در سطح منطقه‌ای و جهانی بدرخشند و با جانفشانی‌های آگاهانه و بزرگ اثبات کنند دیگر در جهان امروز، نمی‌توان بدون حذف نهاد «ملت – دولت»، یعنی این مرکز ثقل مهم قدرت و حاکمیت سرمایه، از شر سرمایه‌داری رها شد؛ نمی‌توان از شر حکومت خلاص شد، بی‌آن‌که از شر سیستم ارتجاعی مردسالاری، خلاص شد؛ نمی‌توان در جهت آزادی و برابری و رفاه جامعه مبارزه کرد اما به امر مهم زیست محیطی بی‌توجه ماند؛ نمی‌توان ادعای آزادی‌خواهی داشت اما در راستای آزادی زبان‌های مادری، حقوق کودک، حقوق و زندگی سالمندان، آزادی بی‌حد و حصر اندیشه و بیان، آزادی جنبش‌های اجتماعی، آزادی احزاب، تشکل‌های دموکراتیک مردمی، رسانه‌ها، اجتماعات، لغو هرگونه تبعیض بر زنان و اقلیت‌های ملی و مذهبی، سانسور و اختناق، زندان و شکنجه، اعدام و ترور، جنگ و خونریزی و هم‌چنین مبارزه جمعی و تشکیلاتی گام‌های مهم و ماندگار برنداشت؛ و نهایت نمی‌توان به ستم و تبعیض و استثمار و تولید سرمایه‌داری بی‌تفاوت بود و مدعی تغییر بنیادی جهان و برابری شد و… با وجود همه گام‌های مهمی که در روژاوا برداشته شده و جوانان و زنان و مردان این منطقه در این شش سال گذشته، به‌معنای واقعی ابتکارات نو و خلاقی را در عرصه‌های مختلف اداره جامعه، از خود نشان داده‌اند و مبارزه و مقاومت تحسین‌برانگیزی از خود به‌یادگار گذاشته‌اند اما در عین حال، کمبودهای جدی از جمله در مبارزه طبقاتی دارند. بنابراین، طبیعتا آن‌هم ریشه در ویژه‌گی‌های آن‌جا، جنگ بی‌امان و نگرانی، بافت اجتماعی و شیوه تولید دارد. ما تنها با حضور فعال در کنار پیکارگران روژاوا و شرکت و حمایت بی‌وقفه از مبارزه بر حق و عادلانه آن‌ها و هم‌چنین قوانین و اهداف و سیاست‌های دمکراتیک و شورایی‌شان است که می‌توانیم در فضایی صمیمانه و رفقیانه به این کمبودها انگشت بگذاریم و متحدانه در جهت رفع آن‌ها بکوشیم! اما درباره کردستان ترکیه و ایران و سراسر این کشورها، مبارزه طبقاتی ملموس‌تر و در عین حال بسیار پیچیده‌تر است.
در چنین شرایطی، نیروهای روژاوا و متحدان آن‌ها عزم و اراده کرده‌اند تا در تثبیت «فدرالیسم دموکراتیک» و یا «خودمدیریتی دموکراتیک» بکوشند! سیستمی که تاکنون با روابط و مناسبات شورایی و بدون توجه به‌ملیت، جنسیت و باورهای ملی و مذهبی به‌طور دموکراتیک و آزاد و برابر اداره شده و موفقیت و انسانیت و آزادی‌خواهی خود را در اداره و مدیریت اجتماعی را در شمال سوریه در مقابل همگان قرار داده به‌طوری که تنها راه‌حل سراسری سوریه برای پایان دادن به‌جنگ و خشونت و تروریسم دولتی و غیردولتی، همین سیستم شورایی با حضور و دخالت همه مردم آزاده است. مردمی که تصمیم جمعی محکم و قاطع گرفته‌اند تا زیر سلطه هیچ دولتی و ارتشی و پلیسی نروند و با اتحاد و همبستگی و کوشش خود، مستقیما و بدون واسطه خود و جامعه‌شان را در همه عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، امنیتی، نظامی، دیپلماتیک و… اداره کنند و شکوفا سازند. این سیستم مردمی و مدرن و کارساز، نه تنها برای روژاوا و سراسر سوریه، بلکه مدلی مناسب برای کل خاورمیانه است. مدلی عملی و امکان‌پذیر و به‌غایت انسان‌دوستانه، برابری‌طلبانه و عدالت‌جویانه بر علیه کلیه اجحافات و استثمار سیسم سرمایه‌داری و دولت‌های حافظ سرمایه است!
به‌نظرم ما نیروهای آزادی‌خواه، برابری‌طلب، چپ، آنارشیسم، سوسیالیسم و کمونیسم ایرانی با حامیان بین‌المللی‌مان، نه تنها باید از مدل و تجارب شش ساله روژاوا درس‌های خوب و عملی و امروزی بیاموزیم و از آن حمایت کنیم، بلکه با اتکا به سوسیالیسم علمی که مارکس و انگلس بنیان‌گذاران آن هستند در جهت سازماندهی سیستم شورایی و دموکراسی مستقیم بر علیه سیستم سرمایه‌داری و با رد صریح «ملت – دولت»، آستین‌ها را بالا بزنیم و به‌طور اثباتی و عملی تلاش کنیم تا این سیاست را به‌مشغله و دغدغه عمومی خود و جامعه‌مان، به‌ویژه جنبش‌های اجتماعی تبدیل کنیم.
چهارشنبه ششم بهمن 1395 – بیست و پنجم ژانویه 2017
