هیوا گول
دامەزراندنی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێڕان
ساڵی 1971 رێککەوتنێک لە نێوان بارزانی و حکومەتی عێراق دا هاتە ئاراوە کە بە پەیمانی یازدەی ئادار ناوی دەبەن و لەودا زوربەی مافەکانی کورد چەسپێندرا و بڕیاری پێکەوە ژیانی هاوبەش دراو ئارامی روی لە باشور کردەوە و ئەوجا حکومەتی عیراق رێگەی بە دوکتور قاسملو و چەند کەسێکی دیکە دایەوە کە بێنەوە عیراق و دوکتور قاسملو لە وەزارەتی پلاندانان و ئابوری عیراقی دا دامەزراو هاوکات دەستی کردەوە بە پێوەندی گرتن بە ئەندامانی حیزبەوە و لە ساڵی 1973 کونگرەی سێهەمی حیزبی دیموکراتی کوردستان بەسترا و لەو کونگرەیەدا بەرنامە و ئەساسنامە بۆ حیزب نوسرایەوە کە شەخسی دوکتور قاسملو نوسیبویەوە و ئامادەی کردبوو. یەکێک لە وەرچەرخانەکانی کونگرەی سێهەمی دیموکرات ئەوەیە کە ناوی حیزبیان گوڕی و ناویان نا حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران و دروشمی دیموکراسی بۆ ئێران و خۆدموختاری بۆ کوردستانیان هەڵبژارد.
ئیتر ئەتوانین بڵین ئەم حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێرانە لە 1973 وە دامەزراوە و نێزیک بە هەموو بنەماکانی حیزبی دیموکراتی کوردستان و کۆماری کوردستانی گوڕی و بە شێوە و شیوازێکی نوێ دەستی بە خەبات کرد و سنوورە دەسکردەکانی بە ڕەسمی ناسی و ملی بۆ پەیمانی لۆزان دانەواند.
ساڵی 1975 شای ئێران لەگەڵ حکومەتی عێراقیدا لەسەر چەند بڕگەیەکی دیاریکراو ڕیک کەوتن و ناکۆکیەکانیان چارەسەر کرد و لە جەزائیر کۆبونەوەیەکی ئاشتی و ئیمزا کردنی پەیمانی ڕیککەوتن لە نێوان سەدام حوسەین کە ئەو کاتە جێگری سەرۆک کۆماری عێراق بوو و حەمەرەزا شای ئێران دا پێک هات.
شای ئێران لە کاتی گەڕانەوەی بۆ تاران بانگهێشتی مستەفا بارزانی کرد و پێی راگەیاند کە ئێمە لەگەڵ عێراقا رێککەوتوین و لەمەو بە دوا هیچ هاوکاریەکی ئێوە ناکەین و ئێوە خۆتان ئەزانن کە بەردەوام دەبن لە شەڕەکەتان دژی عێراق یان کۆتایی پێ دێنن.
مستەفا بارزانی بە بێ بیرکردنەوە و بە بێ ئەوەی بگەڕیتەوە بۆ پرس و ڕا لەگەڵ سەرکردایەتی پارتی دیموکراتی کورددستان-عێراق و خەڵکی کورد کە بە هەزاران کەس لە سەنگەری پاراستن دا بوون، بە سەری خۆی بڕیاری دا کە واز بێنێ و بە شای ئێرانی وت کە ئەوەی بۆ ئەو باش بێ ئەمان ئەیکەن و بەمجۆرە جاڕی ئاشبەتاڵی دا. ئاش بە تاڵ واتە کۆتایی هاتن و واز هێنان و هەڵوەشانەوە. گەلی کورد لە باشوری کوردستانا توشی خەسارێکی گەورەی روحی، مەعنەوی و سەربازی بوو و بە هەزاران کەس وەک پەنابەر رویان لە ئیران کرد و بە دەیان هەزار کەسیش خویان تەحویلی رێژیمی عێراقی دایەوە.
گرینگە لێرەدا ئاماژە بەوەش بکەم کە لەو کاتەدا مەلا مستەفا بارزانی جاڕی ئاشبەتالی دا، 60000 پێشمەرگەی دایمی و 43000 چەکداری هێزی بەرگری هەبوو لەگەڵ سەدان چەکی جۆراوجۆر و زیاتر لە 200 ملیون دولار سەرمایە و بە هەزاران کیلومیتری چوارگۆشە ناوچەی رزگارکراو و دەیان چیا و ناوچەی ستراتیژی بە دەست کوردەوە بوو. ئەو کارەساتە لە مێژووی گەلی کوردا بە مێژوویەکی رەش دادەنرێ و نیشاندەری ئەو راستیەیە کە ئەقڵی تاکەکەسی و عەشایەری ناتوانی ئازادی وەدی بێنێ و پشت بەستن بە تاکە کەس و نەبوونی رێکخستن و سەربەخۆیی ئابوری و هێزی چەکدار ناتوانێ ئەنجامێک وەدەست بێنێ.
بارزانی بە ملیونان دولارەوە لە شاری کەرەج باشترین ویلای لە لایەن شای ئێرانەوە وەرگرت و لەگەڵ بنەماڵەکەیا لێی جێگیر بوون و کاتێک رۆژنامەوانە ئێرانی و خاریجیەکان چوون بۆ سەردانی بارزانی و پرسیاری شوڕش و رەوشی باشوری کوردستانیان لێکرد، ناوبراو مژێکی لە جگەرە روزمەنەکەی دا و بە کورتی وتی: کاری من تەواو بوو و من تەنیا خزمەتکارێکی شای شاهانم و هیچیتر.
ماوەیەک نائومیدی باڵی بەسەر ناوچە کوردیەکانا کێشا بەڵام زوری پێنەچوو تەقەی تفەنگی پێشمەرگە خەوی داگیرکەرە عێراقیەکانی زڕاند و کۆمەڵیک لە کادر و ئەندامانی پێشووی پارتی بڕیاری بەردەوامیدان بە خەباتیان داو نەوشیروان مستەفا کە خوێندکاری دوکترا بوو لە وەڵاتی ئوتریش و مام جەلال تاڵەبابی کە کەسایەتی ناسراوی جوڵانەوەی کوردستان و رەخنەگری مستەفا بارزانی بوو بڕیاریان دا کە بە ناوی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان پەرە بە خەباتی کوردان بدەن و ساڵی 1977 یەکەم بنکەی خویان لە بناری قەندیل کردەوە و زور خێرا خەڵکێکی بەرچاو کە بەشێکیان چەکیان هی خۆیان بوو رویان لەو بنکانە کرد و ژمارەی هێزەکانی یەکیەتی تا دەهات زیادی دەکرد.
یەکیەتی نیشتمانی هاوکاری لە رێژیمی سوریە وەردەگرت کە ئەوکاتە نێوانی حێزبی بەعسی عێراق و سوریە ناخوش بوو. ژمارەیەکی زور لە هێزەکانی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان بە فەرماندەری عەلی عەسکەری کە ئەو کاتە فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگەی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان بوو، بۆ هێنانی هێندی چەک و تەقەمەنی لە سوریەوە رویان کردە دەڤەرەکانی حەکاری لە باکوری کوردستان.
لە راستیدا مستەفا بارزانی و بنەماڵەکەی لە ئاسوودەییدا ئەژیان و بە تەمای شەڕ و شۆڕش نەبوون، بەڵام کاتێک یەکیەتی نیشتمانی کوردستان سەری هەڵدایەوە و دەستی بە خەباتی چەکداری کرد، داگیرکەرانی ئێرانی، عیراقی و تورکیە کەوتنە خۆ ئامادە کردن بۆ بەرەنگار بونەوەی جموجوڵەکانی ئەو حەرەکەتە نۆیە، چونکە سەدام حوسەین وتبوی لەسەر تەپڵی سەری من دارخۆرما سەوز بێت لە کوردستانا شوڕش هەڵناگیرسێ و هەر بەم پێە حکومەتەکانی ئێران و ئێراقیش پێیان وابوو بە واز هێنانی مستەفا بارزانی کورد تەوانایی هەستانەوەی نیە. سەرهەڵدانی یەکیەتی نیشتمانی و پەرەگرتنی لە ماوەیەکی کەمدا و دەستپێکردنی خەباتی چەکداری لە زوربەی ناوچەکانی باشوری کوردستانا ئەو حیسابات و چاوەڕوانیانەی پوچەڵ کردەوە.
ساواکی ئێران داوای لە بنەماڵەی بارزانی کرد کە ئەو هێزەی هەیانبوو ولە چەند ئوردوگایەکا ئەژیان ڕیکبخەنەوە و بەرەنگاری ئەو جوڵانەوە نۆیە ببنەوە.
ئیدریس و مەسعود بارزانی، سامی عەبدولڕەحمان، جەوهەر نامێق و چەند کەسی دیکەی ئەڵقە لە گوێی بنەماڵەی بارزانی کەوتنە جموجوڵ و لە ژێر ناوی قیادەی مووەقەت دا خۆیان کۆ کردبوەوە و ژمارەیەکی بەرچاو هێزی چەکداریان کۆ کردەوە و ئەوجا هەڕەشەیان لە یەکیەتی نیشتمانی کوردستان ئەکرد و ئەیانوت کە ئەوان خاوەن کوردستانن و بە بێ ئەوان کەس مافی خەبات و تێکۆشانی نیە.
ساڵێک دوای ئاشبەتاڵ لە 1ی ئاوگوستی 1976 کۆنفرانسی یەکەمی پارتی دیموکرات پێک هات و سەرکردایەتی موەقەتیان هەڵبژارد کە بە قیادەی موەقەت ناوی دەبردرێ و لەو کونفرانسە دا سامی عەبدولڕەحمان بو بە سکرتێر و مەسعود و ئیدریس بارزانی بوونە ئەندامانی سەرکردایەتی و لە ڕاستیدا ئامانجی ئەو کۆنفرانسە پەراوێز خستنی ماڵی بارزانی بوو. بەڵام پاش ماوەیەک دیسان بنەماڵەی بارزانی کەوتنەوە خۆ رێکخستنەوە و وەرگرتنەوەی دەسەڵات و لە 2ی نوڤامبری ساڵی 1979 دا کونگرەی ئاوارتەی پارتی گیرا و لەوێدا مەسعود بارزانی بوو بە سەرۆک و ئیتر سامی عەبدولڕحمان و چەندین کەسیتر وازیان لە پارتی دیموکرات هێنا و لە 26/3-1981 دا کۆنگرەی دامەزراندنی پارتی گەل پێکهات و دەیان کادر و ئەندامی ناڕازی پارتی دیموکرات بوونە ئەندام و کادری پارتیی گەل و سامی عەبدولڕحمان بوو بە سەروکی ئەو پارتە و بێگومان ئێتساش کادر و ئەندامانی ئەو سەردەمی پارتی گەل خاوەن بیر و هزری نەتەوەیی و پێشکەوتونخوازانەن و کەم کەسیان چوەتەوە ریزەکانی پارتی.
2/3-1992 کۆنگرەی یەکگرتن لە نێوان پارتی گەل، پارتی سوسیالیستی کوردستان، حیزبی سوسیالیستی کوردستان دا گیرا و لەۆ کونگرەیەدا ناوی هەر سێ حیزب بو بە پارتی یەکگرتوی کوردستان.
4-16/8/1993 کۆنگرەیەکی بەرفراوانی پارتی دیموکرات پێکهات کە پارتی یەکگرتوش بەشداری ئەو کونگرەیە بوو و لەو کونگرەیەدا پاریی ناوی خۆی گوڕی بۆ پارتی یەکگرتوی کوردستان.
ئەوەی ئەو پارتانە لەو سەردەمە دا کردیان لە راستیدا دوپینگی ماڵی بارزانیان کرد و جارێکیتر دەسەڵاتی بێ ئەملاو ئەولایان دایەوە بنەماڵەی بارزانی و جارێکیتر ئەوانەی رەخنەگری ئەو بنەماڵەیە بوون خویان تەسلیم کردەوە و بوونە بەردە و بەردەستی بنەماڵە.
ناوی پارتی دیموکراتی یەکگرتوی کوردستان تەنیا ماوەیەک باسکرا و ئیتر پارتی چوەوە سەر ریچکەی خۆی و بویەوە بە پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراق و وەک جاری جاران بنەماڵەی بارزانی بوونەوە خاوەن هەموو جمگەکانی پارتی و سامی عەبدولڕحمانیش بوە بە خزمەتکارێکی بێدەسەڵات و چاو لەدەست)
– قیادەی مووەقەت بڕیاری دوژمانیەتی خۆی لە هەمبەر یەکیەتی نیشتمانی کوردستان دا دابوو و هەوڵی ئەدا زەربەیەکی وایان لێدا نەتوانن بەردەوام بن لە خەبات، بەڵام لە ناو سەرکردەکانی یەکیەتی نیشتمانیدا مەیلی دوستایەتی و نێزیک بوونەوە لە قیادە هەبوو و تەنانەت دوو دڵ بوون لە دوژمنایەتی کردنی ئەو لایەنە و نامەیان بۆ یەک دەنارد و ئاگاداری یەکتریان ئەکردەوە لە جموجوڵەکانیان.
یەکێک لەوانەی بەرانبەر بە بنەماڵەی بارزانی کەمترخەم و خوشباوەڕ بوو عەلی عەسکەری بوو، لەوکاتە دا کە بەرەو ناوچەی حەکاری بەڕیوە بوون بەردەوام لەگەڵ ئیدریس بارزانی کە ئەوکاتە نەفەری یەکەمی قیادە مووەقتە بوو نامەی ئاڵوگوڕ دەکرد و لە نامەیەکا ئیدریس بارزانی بۆ عەلی عەسکەری نوسیبوو کە ئەوان هیچ کێشەیەکیان لەگەڵیانا نیە و چەکدارەکانیان پالاماریان نادەن ئەگەر ئەمان دەسپێشخەری نەکەن و ئەوەش وایکرد کە عەلی عەسکەری تەدبیری پێویست وەرنەگرێ و بڕوا بە بەڵێنەکانی بنەماڵەی بارزانی بکات.
بەڵام بەرپرسەکانی قیادەی مووەقەتە کەوتبونە چالاکی بەردەوام و هۆزە کوردەکانی باکوری کوردستانیان ئامادە ئەکرد دژی ئەو هێزەی یەکیەتی نیشتمانی و سەرئەنجام لە دەڤەری حەکاریدا چەکدارەکانی قیادەی مووەقەت(پارتی دیموکراتی کوردستان-عێراق) لە 1/6/1977 دا پەلاماری پێشمەرگەکانی یەکیەتی نیشتمانیان دا و لە ماوەی 3 رۆژا هەموویان لێک بڵاو کردنەوە و نێزیک بە دوو سەد کەسیان لێ بەدیل گرتن کە یەکێک لە دیلەکان عەلی عەسکەری فەرماندەی ئەو هێزە و ئەندامی سەرکردایەتی یەکیەتی نیشتیمانی و فەرماندەی گشتی پێشمەرگەی یەکیەتی نیشتیمانی کوردستان بوو. لە ناو دیلەکانا چەندین کادر و بەرپرس و فەرماندە هەبوون و بە حوکمی سامی عەبدولڕەحمان زوربەیان هەر لەوێدا تیرباران کران و عەلی عەسکەرییان بە ئارپیجی کوشت چونکە سامی عەبدولڕەحمان وتبوی پیاوی گەروە دەبێ بە چەکی گەورە بکوژرێ.
(جەوهەر ناومێق یەکێک لە ئەندامانی سەرکردایەتی قیادەی موەقەتە بوو و لە دەڤەری بادینانا ناسراو بو بە سەلیم سۆرانی و کەسێکی وەفادار بە بنەماڵەی بارزانی بوو. دیارە جەوهەر نامیق دوای کونگرەی ئاوارتەی پارتی دیموکرات لە 1979 وازی لە پارتی دیموکرات هێنا و دواتر گەڕایەوە لای ئەو حیزبە و بوو بە ئەندامی سەرکردایەتی پارتی و هەروەها بوو بە یەکەم سەروکی پارلەمانی باشوری کوردستان کە دواتر لەبەر رەخنەگرتن لە دەسەڵاتی رەهای بنەماڵەی بارزانی بە پلانی مەسعود بارزانی و مەسرور بارزانی گوشيگیر کرا و تەنانەت هەرەشەشی لێکرا کە زۆر نەڵێ و باسی هێندێ شتی تایبەت نەکات. جەوهەر نامێق ساڵی 2010 لە وەڵاتی سوید بە نەخوشیەکی کوت و پڕ و گوماناوی کوچی دوایی کرد. لە راستیدا ماڵی بارزانی هەموو کات ئەو کەسانەیان کردوەتە ئامانج کە سەردەمانێک دەروێشیان بوون. لەمبارەوە گەلێک نمونە هەیە و لێرەدا گونجاو نین بۆ باس کردن)
سەرەڕای ئەو کۆمەڵکوژیەی کە روبەڕوی کادر و سەرکردایەتی و پێشمەرگەکانی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان بویەوە، ئەو رێکخراوەیە پەرەی گرت و شەڕی چەکداری دژ بە ڕیژیمی داگیرکەری بەعسی عێراقی دەستپێکرد و زوربەی ناوچەکانی باشوری کوردستانی گرتەوە، بەڵام نابێ ئەوەمان لەبیر بچی کە پارتی رێگەی نەدایە یەکیەتی نیشتمانی کوردستان لە دەڤەرەکانی بادینان بەرفراوان بێتەوە.
ساڵی 1979 گەلانی ئێران دژی رێژیمی پاشایەتی راپەڕین و سەرکەوتن، دەرفەتێکی زێڕین بۆ کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان هاتە ئاراوە و دام و دەزگای سەرکوتگەری پاشایەتی لێک هەڵوشانەوە و ئیمکان و دەرفەت هەبوو کە کورد هەموو شار و ناوچەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بخەنە بن کونتروڵی خۆیان.
سەرکردایەتی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران کە تا ئەو کاتە تاقە حیزبی رۆژهەڵاتی کوردستان بوو، لە بەغداد و سلێمانی ئەژیان، لە چەند قۆڵێکەوە گەڕانەوە رۆژهەڵات، بەڵام هیچ پلان و پرۆژیەکەی دیاریکراویان نەبوو و زیاتر روبەڕوی هەل و مەرجێک بوونەوە کە تەنانەت باوەڕیان نەدەکرد ڕوو بدات.
گەلی کورد بێزار ببون لە دەسەڵاتی داگیرکەری پاشایەتی و بە کرانەوەی دەرگای ئازادی لە هەڵچونێکی کەم وێنەدا بوون و پۆل، پۆل خویان چەکدار دەکرد و لە دەرفەت دەگەڕان.
کاتێک شا ئێرانی بە جێ هێشت و ئەرتەش بێلایەنی خۆی راگەیاند و دواتر حکومەتی بەختیار روخا، بەشێکی زور لە پێگە و پایگاکانی حکومەتی، یان لە لایەن خەڵکەوە چەک کران یان سەرباز و پلەدارە حکومەتیەکان هەڵهاتن و چوڵیان کرد. لە هەل ومەرجێکی ئاوا ئاڵۆزدا، حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران خەباتی ئاشکرای خۆی راگەیاند و بە پەلە،پەل کەوتە بوژانەوەی کومیتە حیزبیەکان لە ناوچە جیاوازەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانا، بەڵام زیاتر لە دەڤەرەکانی سەردەشت، بانە، سەقز، بۆکان، مەهاباد و پیرانشار دا بە هێز بوون و گرینگی زوریشیان بەو ناوچانە ئەدا و کەمتر گرینگی بە کرماشان ئیلام، سنە، پاوە و جوانرۆ لە باشوری روژهەڵات و شنو، نەغەدە، ورمی، ماکۆ، سەلماس لە باکوری رۆژهەڵات ئەدا.
بەڵام لەبەر ئەوەی خەڵک بە شێوەی چاوەڕوان نەکراو لە هەڵچوونی شوڕشگێرانە دا بوون، پۆل، پۆل رویان لە مەهاباد ئەکرد بۆ دیدار لەگەل سەرکردایەتی حیزب و شەخسی دوکتور قاسملوو و داواکار بوون کە حیزب روو لەوانیش بکات.
هێشتا کورد پەرتەوازە و بێ رێکخستنێکی تۆکمە بوو کە کۆماری ئیسلامی ئێران راگەیندراو و ئینجا ڕیبەری کۆماری ئسیلامی ئێران داوای کرد ئەرتەش بەگەڕێتەوە شۆینەکانی خۆی و ئەمەش لە کوردەکان گران هات، چونکە چەند پادگانێکی سەربازی هێشتا چوڵ نەکرابوون و فەرماندەکانی ئەرتەش ئامادە نەبوون تەسلیمیان بکەن و تەنانەت تەقەیان لە خەڵکیش ئەکرد، کاتێک ئەیناویست ئەو پادگانانە چەک بەکەن و لە سنە چەند کەسێک شەهید بوون.
حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران سەرەتا ئەیویست بە وت و ویژ ئەو پاسگایانە تەسلیم بکات بەڵام ئەنجامێکی نەبوو. زۆربەی شارەکانی کوردستان کەوتنە ژێر کونتروڵی پێشمەرگەی دیموکرات و ئەوجا هێزێکی دیکە بە ناوی یەکیەتی جوتیاران کە کاک فواد موستەفا سوڵتانی سەرپەرەشتی دەکردن لە مەریوان سەرەی هەڵدا و دواتر ئەو ڕەوتە بو بە کۆمەڵەی زەحمەتکێشان.
(کاک فواد مستەفا سوڵتانی ساڵی ١٩٤٩ لە گوندی ئەڵمانە سەر بە شاری مەریوان لەدایک‌بوو. ساڵی ١٩٦٨ چووە زانکۆی سەنعەتی شەریف لە تاران و لە بواری کارەبا دەستی بە خوێندن کرد. ھەر لەوێوە چالاکییە سیاسییەکانی دەستپێکرد. ساڵێک دواتر لەگەڵ ھێندێ لە ڕفیقانی لە پاییزی ١٩٦٨ ڕێخراوێکیان پێک‌ھێنا کە دواتر بە کۆمەڵە ناسرا. کاک فواد و ھاوڕێکانی ڕۆڵێکی گەورەیان ھەبوو لە ڕووناک‌کردنەوەی زەحمەتکێشانی کوردستان لە ژێر زۆری دەستگای شای ئێران. لە ساڵی ١٩٧٦، ساواک دەست‌بەسەری کرد بەڵام ئەو لە بەندیخانە بووبە سەرۆکی شۆڕشەکان و بزووتنەوە ناڕەزاییەکانی ناو بەندیخانە. لە ١٩٧٨ (گەلاوێژی ١٣٥٧) لە بەندیخانە ڕزگاری بوو. کاک فواد ڕۆڵێکی گرینگی لە پێش‌کەوتن و یەک‌گرتنی شەپۆلەکانی شۆڕشی دژە دەسەڵاتی شای ئێران لە شارەکانی مەریوان و سنە ھەبوو. پێک‌ھێنانی یەکیەتی جووتیاران و چالاک کردنی یەکەمین دەستەی پێشمەرگەکانی کۆمەڵە (ئۆرگانی زەحمەتکێشانی کوردستان) یەکێک بوو لە گرینگرین دەست‌کەوتەکانی کاک فواد لەو بوارەدا. کاک فواد لە ساڵی ١٩٧٩ (٩ خەرمانانی ساڵی ١٣٥٨) بە دەستی ھێزەکانی حکوومەتی ناوەندیی ئێران لە شەڕێکی چەکداری‌دا لە نێزیک گوندی بستام لە سەر جادەی سەقز مەریوان شەهید بوو.)
بێجگە لە کۆمەڵە چەند گروپی دیکە سەریان هەڵدا وەک سپای رزگاری کە لە هەورامان و ناوچەکانی ژاوەرووی مەریوان تا شاری کامیاران پەرەی گرت و ئەو هێزە سەر بە شیخەکانی تەریقەتی نەقشبەندی بوو، دیارە شێخ عوسمان دووڕۆ کە ڕیبەری ئەو تەریقەتە بوو راستەۆخۆ سەرپەرەشتی نەدەکرد بەڵام کۆڕ و برا و برازاکانی هەموو بەرپرس و فەرماندەی ئەو هێزە بوون.
سازمانی خەباتی ئیسلامی و نەتەوایەتی لە دەڤەرەکانی بانە و سەردەشت دەستی بە خەباتی چەکداری کرد و شیخ جەلالی حوسەینی سەروکی ئەو رەوتە بوو.
دواتر کۆمەڵە و دیموکرات پەلاماری هێزەکانی سپای رزگاریان دا و تەفروو تونیان کردن و هەتا سنووری هەورامانی باشوری کوردستان راویان نان و ئیتر ئەو هێزە لە دەڤەرەکانی تەوێڵە و بیارە دا قەتیس مان و چالاکیەکانیان زۆر کەم بوونەوە و چەند پایگایەکی سەربازییان هەبوو و لە بەرەکانی شەڕی ئێران و عێراقا لە پەنا ئەرتەشی عێراقا مابوونەوە و کاتێک شەڕی ئەو دوو وەڵاتە کۆتایی هات ئەوانیش هێواشەکی توانەوە.
سازمانی خەباتی ئیسلامی و نەتەوەیش تەنیا لە بانە و نێزک سەردەشتا قەتیس مایەوە و سەرئەنجام لە ساڵی 1988 دا بونە دوو بەش و مەلا خدر عەبباسی لە شیخ جەلال جیا بوویەوە.
بارەگای شێخ جەلال لە دەڤەری رانیە لە باشوری کوردستانا بوو و بارەگای مەلا خدر عەببای چووە بناری قەندیل و لە نێزیک بنکەی سەرکردایەتی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێرانا جێگر بوون.
کاتێک ئەرتەش پەرتەوازە و بێ هێز و لاواز ببوو، کۆمەڵیک کەسی نێزیک لە خۆمەینی دەست بەکار بوون و هێزێکی تایبەتیان بنیات نا کە دواتر بوو بە سپای پاسدارن و ئەو هێزە وەک هێزی پاسەوانی شورش دەناسران و یەکەم شەڕیان لە شاری پاوە لە دەڤەری کرماشان هەڵگیرساند و بەمجۆرە پەلاماری کوردان دەستی پێکرد.
دوای ماوەیەک پەلامارەکانی هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ سەر شار و ناوچە کوردنشینەکان دەسیپێکرد و توشی شکەستی گەورە بونەوە و ئەوجا خومەینی پەیامێکی بڵاو کردەوە و داوای گوت و بێژێ کرد و هەیئەتی نێوبژیوانی و چارەسەری ناردە کوردستان. بەڵام کورد هیچ پلانێکی دیاریکراویان نەبوو. نە پلان بۆ شەڕ و نە بۆ ئاشتی، بەڵکو توشی ئەمری واقع ببوون و دەستەوەستان مابوونەوە. سەرئەنجام چەند لایەن کۆبوونەوە و بڕیاریان دا کومیتەیەک بۆ دان و ساندن پێک بێت کە سەروکی ئەو کومیتەیە مامۆستا شێخ عیزەدین حوسەینی پێشنوێژی مزگەوتی گەورەی مەهاباد بوو و گوتە بیژی ئەو کومیتەیەش دوکتور عەبدولڕەحمان قاسملو دەس نیشان کرا و ئەندامانی کومیتەکە پێک هاتبوون لە حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران، کۆمەڵە و چریکە فیدایەکان و ماموستا شیخ عیزەدەین.
لە یەکەم دیداری هەیئەتی نوێنەرایەتی کورد و گروپی دانوسانکاری کۆماری ئیسلامی ئێرانا شەش خاڵ وەک داواکاری لە لایەن کوردەکانەوە درایە نوێنەرانی حکومەتی و یەکێک لە خاڵەکان زۆر شەرمێونانەیە و ئەوەش داواکاری دەرکردنی ئەو کوردانە بوو کە کاتی خۆی بە هۆکاری ئاشبەتاڵی بارزانیەوە هاتبوونە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران، دیارە لەو خاڵەدا دەرکردنی بارزانیەکان و قیادەی موەقەتە وتراوە بەڵام هەرچۆنێک بێت لە تێگەیشتنێکی عەشیرەگەرای داماڵراو لە بەرپرسیارەتی نەتەوەێیەوە سەرچاوەی گرتووە. سەبارەت بەو خاڵە زۆر قسە هەیە و ئەو کەسانەی لەو کاتەدا ئامادە بوون ئەڵین بە پێداگری سەلاح موهتەدی لەوێدا گونجاوە و سەلاح موهتەدیش لە چەند چاوپێکەوتنێکا تاوانەکە ئاراستەی کاک فواد موستەفا سوڵتانی و دوکتور عەبدولڕەحمان قاسملو دەکاتەوە.
ئامانجی سەرکردەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران لەو گوت و بیژانە تەنیا قازانج کردنی کات و ئامانجی کوردەکانیش گەیشتن بە مافە سەرەتایەکانیان واتە خودموختاری بوو. سەر ئەنجام دەسەڵاتدارەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران خویان ریکخستەوە و هێزی خۆیان کۆ کردەوە و ئەوجا لە زوربەی ناوچەکانەوە هێرشیان دەست پێکردەوە و جارێکیتر کوردەکان توشی شۆک بوون. هێزێکی بێ بەرنامە و سازمان نەدراوی چەکداری بێ ئەزمون دەستیان دایە بەرەنگاری و لە ماوەیەکی کەم دا و کەمتر لە دوو ساڵ هەموو شارەکان و نێیزک بە تەواوی گوندەکان کەوتنە بن کونتروڵی هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران و پێشمەرگە ناچار بە شەڕی پارتیزانی بوون.
خاڵی بەرچاو کە لاوازی بەرخوەدانی رۆژهەڵاتی کوردستان دەسنیشان ئەکات بە بڕوای من ئەمانەن.
1- نەبوونی ناوەندێکی هاوبەشی سیاسی، سەربازی و بەڕیوەبەری
2- نەبوونی پلان و بەرنامەی بەرەنگاربوونەوە و تاکتیک و ستراتیژی تۆکمەی هاوکێش
3- نەبوونی سەرکردایەتیەکی هاوبەش و داواکاری هاوبەش و سیاسەتی هاوبەش
4- نەبوونی دیالۆگی بەرپرسیارانەی نەتەوەیی، دیموکراتی لە نێوان لایەنەکان
5- مژوڵ بوون بە کێشە بچوکەکانەوە و لە دەستدانی ناوچە و شارە گرینگەکان و بەرتەسکردنی خەبات بە شەڕی چەکداری و شەڕەکەش تەنیا خۆپاراستن و بەرپەرچدانەوەی هێرشی دوژمن بوو.
درێژەی هەیە…
